ઇતિ શ્રી ભાગવત પુરાણમ્ .

રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના વડા મોહન ભાગવતે અમરાવતીમાં ધર્મના નામે ગેરસમજ અને અત્યાચારો પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. તેમનું કહેવું છે કે અયોધ્યામાં રામ મંદિરનું નિર્માણ સારું છે, પરંતુ દરેક જગ્યાએ મંદિરને લઈને વિવાદ ઊભો કરવો યોગ્ય નથી. રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના વડા મોહન ભાગવતે રવિવારે અમરાવતીમાં એક કાર્યક્રમ દરમિયાન જે કહ્યું તે તાજેતરની ઘટનાઓને ધ્યાનમાં રાખીને ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. તેમણે કહ્યું કે દુનિયામાં ધર્મના નામે જે પણ અન્યાય અને અત્યાચાર થાય છે તેની પાછળ ધર્મની ખોટી સમજ છે. ગયા અઠવાડિયે જ આરએસએસના વડાએ એમ પણ કહ્યું હતું કે અયોધ્યામાં રામ મંદિરનું નિર્માણ સારી વાત છે, પરંતુ વિવિધ સ્થળોએ મંદિરોને લઈને વિવાદ ઉભો કરવો યોગ્ય નથી. 

સંઘના વડાએ એ તો સાચું જ કહ્યું કે ધર્મ ખૂબ જ જટિલ વિષય છે અને તેને સમજવામાં ઘણી વખત ભૂલ થવાની સંભાવના રહે છે. ઘણી વખત એ સમજાતું નથી કે ક્યારે ધર્મનો ઉદાર સ્વભાવ કોઈ ચોક્કસ સમુદાયની સંકુચિત દ્રષ્ટિથી પકડાઈ જાય છે અને ક્યારેક ધાર્મિક સર્વસમાવેશકતા વળી કોઈ સાંપ્રદાયિક કટ્ટરતાથી ઢંકાઈ જાય છે. જો ભારતીય ઉપખંડના સંદર્ભમાં જોવામાં આવે તો, બાંગ્લાદેશમાં તાજેતરના સત્તા પરિવર્તને સમકાલીન સમાજને કટ્ટરપંથી તત્ત્વોની ચુંગાલમાં કેવી રીતે ધરી દીધો તે દરેક માટે બોધપાઠ બની શકે છે. છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં વિશ્વભરમાં કોઈ ચોક્કસ ધર્મના નામે આતંકવાદનું જે ભયાનક અભિયાન ચલાવવામાં આવ્યું છે તેને તે ધર્મની સાચી સમજણનું ઉદાહરણ ગણી શકાય નહીં. 

ધર્મના ખોટા અર્થઘટનને કારણે 'સબકા સાથ, સબકા વિકાસ'ના એજન્ડાને પાછળ છોડી દેવાનો ખતરો આપણા દેશમાં ઓછો નથી. આ ખતરા તરફ ઈશારો કરતા સંઘ પ્રમુખે કહ્યું કે વિવિધ સ્થળોએ મંદિરોને લઈને વિવાદ ઉભો કરવો યોગ્ય નથી. વિવિધતા માત્ર આપણા વર્તમાન જ નથી, તે આપણા ભૂતકાળનો પણ એક ભાગ રહી છે. વિવિધ ધર્મો અને સંસ્કૃતિઓના લોકો અહીં આવતા રહ્યા, તેમના પ્રારંભિક મતભેદો અને કડવાશને દફનાવીને અને વિશાળ ભારતીય સંસ્કૃતિ સાથે ભળી ગયા. ત્યારે જ આ એકતાના મજબૂત કાળખંડો વિકસ્યા. દેશભરમાં આવાં હજારો પૂજા કેન્દ્રો છે જ્યાં એક કરતા વધુ ધર્મનાં સંકેતો, ચિન્હો અને પુરાવાઓ મળી શકે છે. અત્યારે આના આધારે વિવાદ ઊભો કરવો આપણને ક્યાંય લઈ જશે નહીં.

સંઘવડા કહે છે કે આ ખતરાને ટાળવા માટે કાયદા દ્વારા નિર્ણય લેવામાં આવ્યો કે દેશની આઝાદી સમયે જે રીતે પૂજા સ્થળ અસ્તિત્વમાં હતું, તેને અંતિમ માનવામાં આવે. હવે ગમે તે બહાને આવા વિવાદો ઊભા કરવામાં આવે તો તે સામાજિક સમરસતા માટે સારા નહીં હોય અને દેશના વિકાસમાં અવરોધરૂપ બનશે. સંભલમાં મસ્જિદ-મંદિર વિવાદ વચ્ચે ભાગવતે ગયા અઠવાડિયે સહજીવન વ્યાખ્યાન શ્રેણીમાં કહ્યું હતું, કે રામ મંદિરના નિર્માણ પછી, કેટલાક લોકોને લાગે છે કે તેઓ નવી જગ્યાએ સમાન મુદ્દાઓ ઉઠાવીને હિન્દુઓના નેતા બની શકે છે. રામ મંદિર હિંદુઓની આસ્થાનો વિષય છે, તેથી મંદિરનું નિર્માણ થયું, પરંતુ દરરોજ એક નવો મુદ્દો ઉઠાવવામાં આવી રહ્યો છે. આ સ્વીકાર્ય નથી અને તેને મંજૂરી આપી શકાતી નથી. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે, 'ભારતે બતાવવાની જરૂર છે કે આપણે સાથે રહી શકીએ છીએ. અમે લાંબા સમયથી સુમેળમાં રહીએ છીએ. જો આપણે વિશ્વને આ સદભાવના આપવી હોય, તો આપણે તેને મોડેલ બનાવવાની જરૂર છે.' આ કારણે જગદગુરુ રામભદ્રાચાર્યએ કહ્યું કે તેઓ મંદિરોને લઈને મોહન ભાગવતના નિવેદન સાથે સહમત નથી. સંભલ વિવાદ પર તેમણે કહ્યું કે મંદિરના મુદ્દે સંઘર્ષ ચાલુ રહેશે. જે પણ થઈ રહ્યું છે તે ખરાબ છે પરંતુ એ પણ જોવાનું રહેશે કે મંદિરના અસ્તિત્વના પુરાવા મળ્યા છે. અમે આ સાથે ચાલુ રાખીશું. 

શંકરાચાર્ય સ્વામી અવિમુક્તેશ્વરાનંદ સરસ્વતીએ ભાગવત પર રાજકીય અનુકૂળતા મુજબ નિવેદનો આપવાનો આરોપ લગાવ્યો અને કહ્યું કે, જ્યારે તેમને સત્તા મેળવવી હતી ત્યારે તેઓ મંદિરોમાં જતા હતા, હવે સત્તા મળ્યા બાદ તેઓ મંદિરો ન શોધવાની સલાહ આપી રહ્યા છે. જો હવે હિંદુ સમાજ પોતાના મંદિરોને પુનર્જીવિત કરવા અને સાચવવા માંગતો હોય તો એમાં ખોટું શું છે? શંકરાચાર્યએ સૂચવ્યું કે આક્રમણકારો દ્વારા નાશ પામેલા મંદિરોની યાદી તૈયાર કરવી જોઈએ. આ પછી પુરાતત્ત્વખાતાએ હિંદુ ગૌરવ પાછું લાવવા માટે તે માળખાંનો સર્વે કરાવવો જોઈએ.