સંસદ એ જ સર્વોચ્ચ? .

સુપ્રીમ કોર્ટ પર ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડની ટિપ્પણીઓએ ન્યાયતંત્ર અને કારોબારી વચ્ચેના સંઘર્ષને એકાએક પ્રજ્વલિત કર્યો છે. ન્યાયાધીશોની નિમણૂક અને બંધારણના અર્થઘટન જેવા મુદ્દાઓ પર તેઓ અસંમત હતા, જેના કારણે બંધારણીય કટોકટીનો ભય ઊભો થયો. તેમની ટિપ્પણીઓએ એક હદ સુધી જનતામાં મુંઝવણ અને અવિશ્વાસનું વાતાવરણ ઊભું કર્યું છે. કાનૂની સભાનતા ધરાવતા બુદ્ધિજીવી નાગરિકોને ધનખડના વિધાનો અસમંજસ તરફ તાણી જાય છે. સુપ્રીમ કોર્ટ પર ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડની ટિપ્પણીઓએ કારોબારી અને વિધાનસભા વચ્ચેના સંઘર્ષને પ્રગટ કર્યો છે. ન્યાયાધીશોની નિમણૂકનો મામલો હોય કે બંધારણના અર્થઘટનનો, મતભેદો પહેલા પણ રહ્યા છે. પરંતુ, પહેલી વાર કોઈ બંધારણીય પદ સંભાળનાર જવાબદાર વ્યક્તિએ આવા કઠોર શબ્દો કહ્યા છે. જે પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો તે પણ યોગ્ય ન હતું.

આનાથી કોઈ ફેરફાર થવાની આશા ઓછી છે, તેના બદલે બિનજરૂરી ચર્ચા વધવાની શક્યતા વધુ છે. તાજેતરના એક કેસની સુનાવણી કરતી વખતે, સર્વોચ્ચ અદાલતે રાષ્ટ્રપતિ તેમજ રાજ્યપાલો માટે બિલ પસાર કરવા માટે સમય મર્યાદા નક્કી કરી છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિની ટિપ્પણીઓ પણ આ જ સંદર્ભમાં હતી. ઉપરાષ્ટ્રપતિની કેટલીક ચિંતાઓ વાજબી છે. તેમણે દિલ્હી હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશના ઘરેથી મળેલા બળી ગયેલા નોટોના બંડલનો ઉલ્લેખ કર્યો અને જવાબદારીનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો. સુપ્રીમ કોર્ટે એવી વ્યવસ્થા બનાવવી જોઈએ જે પારદર્શિતા વધારે અને ન્યાયતંત્રમાં વિશ્વાસ જાળવી રાખે. જોકે, ઉપરાષ્ટ્રપતિ તરીકે, જગદીપ ધનખડ તેમની ટિપ્પણીઓ ટાળી શક્યા હોત. તેમનો સૌથી મોટો વાંધો એ વાત પર હતો કે સુપ્રીમ કોર્ટ દેશના રાષ્ટ્રપતિને સૂચનાઓ આપી શકતી નથી. ધનખડ એક બંધારણીય પદ ધરાવે છે અને જ્યારે તેઓ આવી વાતો કહે છે ત્યારે સંઘર્ષ વધી જાય છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિએ બંધારણની કલમ ૧૪૨ને લોકશાહી શક્તિઓ વિરુદ્ધ પરમાણુ મિસાઇલ ગણાવી છે. આ કલમ સર્વોચ્ચ અદાલતને વિશેષ સત્તાઓ આપે છે. જ્યારે સંપૂર્ણ ન્યાય કરવા માટે બીજો કોઈ રસ્તો બચતો નથી, ત્યારે સુપ્રીમ કોર્ટ આ કલમ દ્વારા આપવામાં આવેલી સંપૂર્ણ સત્તાઓનો ઉપયોગ કરે છે. આને કોઈ પણ બંધારણીય સંસ્થા વિરુદ્ધ હથિયાર ન કહી શકાય, બલ્કે તે આશાનું દ્વાર છે.

ઉપરાષ્ટ્રપતિ ધનખડ સુપ્રીમ કોર્ટને કટાક્ષમાં 'સુપર પાર્લામેન્ટ' કહે છે, કલમ ૧૪૫ (૩)માં સુધારાની હિમાયત કરે છે. આ અધિકરણ બંધારણ સંબંધિત બાબતોની સુનાવણી માટે સુપ્રીમ કોર્ટની બેન્ચ કેવી રીતે રચવામાં આવશે તે નક્કી કરે છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિએ સંસદને સર્વોચ્ચ ગણાવી છે. તેનો અર્થ એ કે સંસદ કોઈપણ બિલ પસાર કરી શકે છે, જેની ન્યાયિક ચકાસણી ન થવી જોઈએ. આ રીતે, જગદીપ ધનખડે નિયંત્રણ અને સંતુલનની બંધારણીય વ્યવસ્થાને સંપૂર્ણપણે નકારી કાઢવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. ધનખડના મતે, સંસદની ઉપર ફક્ત મતદાતા જ હોય છે, જે સંસદને ચૂંટે છે. જો આ તર્કને આગળ વધારવામાં આવે, તો તેનો અર્થ એ થશે કે ચૂંટાયા પછી, સંસદ બંધારણ સુધારા બિલ સહિત કોઈપણ બિલ પસાર કરી શકે છે. આ દલીલ બંધારણીય અદાલતોના અસ્તિત્વ માટે સીધો પડકાર છે. કારણ કે બંધારણે બંધારણીય અદાલતો (સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઈકોર્ટ)ને બંધારણીય જોગવાઈઓનું અર્થઘટન કરવાનો અધિકાર આપ્યો છે. આ અંતર્ગત, સુપ્રીમ કોર્ટને સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા બિલોની તપાસ કરવાનો પણ અધિકાર છે. પછી બંધારણના અનુચ્છેદ ૧૪૨માં જોગવાઈ છે કે સુપ્રીમ કોર્ટ 'ન્યાય પૂર્ણ થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા' આદેશો જારી કરી શકે છે. આ આદેશ સમગ્ર દેશમાં લાગુ પડશે. 

જ્યાં સુધી સર્વોપરિતાનો સવાલ છે, ભારતીય બંધારણીય વ્યવસ્થામાં સત્તાના વિભાજનનો સિદ્ધાંત અપનાવવામાં આવ્યો છે. આ હેઠળ, કોઈપણ સરકારી સંસ્થા સર્વોચ્ચ નથી. દરેક સંસ્થાને એવા અધિકારો હોય છે, જેના દ્વારા તે ચેક અને બેલેન્સની જવાબદારી પૂર્ણ કરી શકે છે. ચેક અને બેલેન્સની સિસ્ટમ ખાતરી કરે છે કે દરેક સંસ્થા બંધારણીય મર્યાદામાં કાર્ય કરે. આ રીતે સરમુખત્યારશાહી વૃત્તિઓ નિયંત્રણમાં રહે છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિ પોતે એક મોટું બંધારણીય પદ ધરાવે છે, જ્યાં તેમની પાસેથી પણ આવી ભૂમિકાની અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે, પરંતુ તાજેતરના ભાષણોમાં તેમણે 'ન્યાયની સંપૂર્ણતા પૂરી પાડવા' અંગેના સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશોને પડકાર્યા છે અને હવે તેમણે સંસદની સર્વોચ્ચતા જાહેર કરી છે. તેમના વિચારોએ રાષ્ટ્રીય જનમતના એક મોટા વર્ગમાં જિજ્ઞાાસા જગાવી છે. પ્રશ્ન એ ઉભો થયો છે કે ધનખડ આવા દાવા કેમ કરી રહ્યા છે?