ભારે પડયાં જે સપનાં .

અમેરિકામાં ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ ગણાતા ડઝનબંધ ભારતીયોને દેશનિકાલ કરવાની ઘટના આશ્ચર્યજનક કે અભૂતપૂર્વ નથી. તાજેતરના વર્ષોમાં, યુ.એસ. સરકારે યોગ્ય દસ્તાવેજો વિના વ્યક્તિઓને ઓળખવા, અટકાયતમાં રાખવા અને દેશનિકાલ કરવા માટે તેના ઇમિગ્રેશન અને કસ્ટમ્સ એન્ફોર્સમેન્ટ (ICE)ની પ્રવૃત્તિઓને વધુ તીવ્ર બનાવી છે. ઉદાહરણ તરીકે, ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ હોમલેન્ડ સિક્યોરિટીએ અહેવાલ આપ્યો છે કે જૂન અને ઓક્ટોબર ૨૦૨૪ વચ્ચે, ભારત સહિત ૧૪૫થી વધુ દેશોમાં ૪૯૫ ફ્લાઇટ્સ દ્વારા ૧,૬૦,૦૦૦ લોકોને દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા. જોકે, અમેરિકી સરકારની આ રીત અને સમય નવી દિલ્હી માટે ચિંતાનો વિષય હોવો જોઈએ. આ દેશનિકાલ ઝુંબેશ એક આક્રમક કાર્યવાહી છે જેણે જાન્યુઆરીમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે યુએસ પ્રમુખ તરીકે શપથ લીધા પછી વેગ પકડયો છે. તેમણે ગેરકાયદે ઇમિગ્રેશન સામે લડવાને પોતાનો અગ્રતાક્રમ બનાવ્યો છે.

યુ.એસ.માં ગેરકાયદે ઇમિગ્રન્ટ્સની સૌથી મોટી વસ્તીમાં ભારતીયો એક છે, જેમાં અંદાજે ૭,૨૫,૦૦૦ બિનદસ્તાવેજીકૃત વ્યક્તિઓ છે. તેથી, ભારતે ઘરે પાછા ફરતા સ્થળાંતર કરનારાઓની સંખ્યામાં મોટા વધારા માટે હજુ તૈયાર રહેવાની જરૂર પડશે. બીજું, આ કામગીરી માટે પહેલીવાર લશ્કરી વિમાનનો ઉપયોગ એ દર્શાવે છે કે અમેરિકા કોઈ પણ પડકારનો સામનો કરવા તૈયાર છે. કોલંબિયાના રાષ્ટ્રપતિ ગુસ્તાવો પેટ્રો દ્વારા આ પગલાનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો છે, ખાસ કરીને દેશનિકાલ કરાયેલા સ્થળાંતરકારોને બેડીઓથી બાંધવામાં આવી રહ્યા હોવાના અહેવાલો પછી. દિલ્હી સ્થિત યુએસ દૂતાવાસે સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ દેશનિકાલ ઇમિગ્રેશન કાયદાઓ અને તેમના અમલીકરણને કડક બનાવવાની વ્યાપક પહેલનો એક ભાગ છે. આના દ્વારા તેણે એ મેસેજને મજબૂત બનાવ્યો છે કે અમેરિકા તરફ ગેરકાયદે સ્થળાંતર એક અર્થહીન જોખમ છે.

આ ઘટનાઓનો સમય (વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અમેરિકા મુલાકાત પહેલાં) સૂચવે છે કે ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રને આવું પગલું ભરવાથી રોકવા માટે ફક્ત રાજદ્વારી પ્રયાસો અપૂરતા હોઈ શકે છે. આનાથી ભારત-અમેરિકા સંબંધોમાં દ્વિપક્ષીય સંઘર્ષ થઈ શકે છે. એમાં કોઈ શંકા નથી કે ભારત સરકારની જવાબદારી છે કે તેઓ પોતાના નાગરિકોને સ્વીકારે, જો તેઓ ચકાસણીપાત્ર ભારતીય હોય અને અન્ય દેશોમાં ગેરકાયદે પ્રવેશ્યા હોય. જોકે, હજુ પણ મેક્સિકો અને કેનેડા થઈને અમેરિકામાં પ્રવેશવા માટે, ભારતીયોને ખતરનાક મુસાફરી કરતા અટકાવવા માટે કડક નિયંત્રણો લાદવા પડશે. સરકારે ખાતરી કરવી જોઈએ કે જે રાજ્યો (ગુજરાત, પંજાબ અને હરિયાણા)માંથી મોટી સંખ્યામાં દેશનિકાલ થયા છે, ત્યાંના યુવાનો સમજે કે વિદેશમાં ગેરકાયદે કામ કરવું એ સફળતાનો ગેરંટીયુક્ત માર્ગ નથી. ગેરકાયદે ઇમિગ્રેશન સાથે સંકળાયેલા જોખમોને ખુદ ભારત સરકારે પ્રકાશિત કરવા જોઈએ.

મહત્ત્વની વાત એ છે કે વાસ્તવિક કારણોને અવગણવા ન જોઈએ. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોએ આર્થિક મુશ્કેલીઓ, વધતી જતી કૃષિ કટોકટી, સામાજિક તણાવ અને બેરોજગારીનો સામનો કરવાની જરૂર છે જે લોકોને આવાં જોખમો લેવા મજબૂર કરે છે. તકોની શોધમાં જાણી જોઈને સંઘર્ષગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં મુસાફરી કરનારાઓ પર ધ્યાન આપવું જોઈએ. ભારત માટે અમેરિકાની ઇમિગ્રેશન નીતિઓ બદલવી મુશ્કેલ છે, પરંતુ ભારત સરકારે સહાનુભૂતિ અને પ્રાથમિકતા સાથે મોટા પાયે સ્થળાંતર પાછળના કારણોને સંબોધવા જોઈએ. આ વખતે ઘણી બધી બાબતો છે જે તેને ભૂતકાળની આવી ઘટનાઓથી અલગ બનાવે છે.

ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સને યોગ્ય પદ્ધતિઓ દ્વારા ઓળખવા અને તેમને તેમના દેશોમાં પાછા મોકલવા એ કોઈ પણ દેશની એક સાર્વજનિક પ્રક્રિયા છે. ભારત શરૂઆતથી જ આ બાબતમાં સહકારી વલણ ધરાવે છે, પરંતુ એક વાજબી પ્રશ્ન એ છે કે પરત કરવાની પદ્ધતિ શું છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારત સરકારે બે મોરચે પોતાના પ્રયાસો વધુ તીવ્ર બનાવવા પડશે. સૌ પ્રથમ, ગેરકાયદે રીતે લોકોને વિદેશ મોકલતી ગેંગ સામે કડક ઝુંબેશ શરૂ કરવી પડશે જેથી આ પ્રક્રિયાને રોકી શકાય. બીજું, આની સાથે, સ્વદેશમાં નવી તકો ઊભી કરવા પર પણ ધ્યાન આપવું પડશે. ત્યારે જ લોકજ્ઞાાન કેળવાશે કે વિદેશ જઈને આટલા પૈસા ગુમાવવાનો અને જીવ જોખમમાં નાખવાનો કોઈ અર્થ નથી. સપનાંઓ સાકાર કરવાના આ અખતરાઓ પાછા આવનારાઓને અપમાન સહિત કરોડોમાં પડયા છે અને હજુ ભારત સરકાર કોઈ આપરાધિક કાર્યવાહી કરે છે કે કેમ તે તેઓના પર લટકતી વધુ એક તલવાર છે.