શું તમે છોડયું? આજથી કેમ નહિ!! .
- ધૂમ્રપાન : સ્વસ્થ અને સમૃદ્ધ જીવનનો ધુમાડો
- શુભ આરોગ્ય અમૃતમ્-ડો. વિશાલ ચાવડા
- એમએસ, પીએચ.ડી, એફઆઈસીએન
- (સ્ટેનફોર્ડ યુનિવર્સિટી)
- તમે પીઓ છો તે દરેક સિગારેટ તમારા જીવનને 11 મિનિટ સુધી ટૂંકાવે છે.
જીવનભર ધૂમ્રપાન કરતી વ્યક્તિમાં સંભવિત ઘાતક રોગોની શ્રેણીના વિકાસનું ઉચ્ચ જોખમ હોય છે, જેમાં ફેફસાં, મોં, નાક, કંઠસ્થાન, જીભ, અનુનાસિક સાઇનસ, અન્નનળી, ગળું, સ્વાદુપિંડ, અસ્થિ મજ્જા (માયલોઇડ લ્યુકેમિયા), કિડની, સર્વિક્સ, અંડાશય, મૂત્રમાર્ગ, યકૃત, મૂત્રાશય, આંતરડા અને પેટનો સમાવેશ થાય છે
નિ કોટિન હળવાશની તાત્કાલિક ભાવના બનાવે છે, તેથી લોકો એવી માન્યતામાં ધૂમ્રપાન કરે છે કે તે તણાવ અને ચિંતા ઘટાડે છે. આ લાગણી અસ્થાયી છે અને ટૂંક સમયમાં તણાવના લક્ષણો અને વધેલી તૃષ્ણાઓનો માર્ગ આપે છે. ધૂમ્રપાન તણાવ ના લક્ષણોને ઘટાડે છે પરંતુ ચિંતામાં ઘટાડો કરતું નથી અથવા કોઈને એવું લાગે છે તે કારણો સાથે વ્યવહાર કરતું નથી. ધૂમ્રપાન કરનારની મૂછો ખાસ કરીને વૃદ્ધોમાં જે મૂછોમાં સફેદ વાળ હોય છે તે મધ્યમાં પીળી પડવાની સ્પષ્ટ પેટર્ન દર્શાવે છે જે ધુમાડાના લાંબા સમય સુધી સંપર્ર્કમાં રહેવાના કારણે બનતી હોય છે. સતત ધૂમ્રપાન કરનારાઓમાં હોઠ વાદળી-કાળા રંગના હોય છે અને દાંત અંદરથી ભૂરા રંગના કાળા ડાઘ અને બહારથી પીળા રંગના થઇ જાય છે જે ખૂબજ વિકૃત દેખાય છે. તમે પીઓ છો તે દરેક સિગારેટ તમારા જીવનને ૧૧ મિનિટ સુધી ટૂંકાવે છે. કેટલાક કિશોરો મહિનામાં ૧ સિગારેટ પીવે તો પણ તેનામાં વ્યસનના ચિહ્નો જોવા મળે છે. ધૂમ્રપાન કરનારા કિશોરોમાં ફેફસાનો વિકાસ થતો નથી તેથી ફેફસાં કદમાં અવિકસિત, નાનાં તથા નબળા રહે છે. જે ફેફસાં ક્યારેય તેમના સંપૂર્ણ કદ સુધી વધી શકતા નથી અથવા તેવા ફેફસાં શરીરમાં તેમનું જે કાર્ય હોય તે તંદુરસ્ત રીતે કરી શકતા નથી. અભ્યાસ મુજબ, દરરોજ પાંચ કરતાં ઓછી સિગારેટ પીવી એ ફેફસાંના લગભગ બે તૃતીયાંશ નુકસાન સાથે સંકળાયેલું છે, જેટલું દરરોજ ૩૦ અથવા વધુ સિગારેટ પર પફિંગ કરે છે. બીજી રીતે કહીએ તા હળવા હળવું ધૂમ્રપાન કરનાર વ્યક્તિના ફેફસાંની કામગીરી એક વર્ષમાં નબળી પડે છે જ્યારે સતત ભારે ધૂમ્રપાન કરનાર વ્યક્તિમાં તો આ અસર ૯ મહિનામાં જ આવી જાય છે. અઠવાડિયામાં એક સિગારેટ પણ તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે ખરાબ છે. તમે ધૂમ્રપાન કરો છો તે પ્રત્યેક સિગારેટ તમને નિકોટિન અને અન્ય હાનિકારક રસાયણોના સંપર્કમાં લાવે છે અને હૃદય રોગ અને કેન્સરનું જોખમ વધારે છે. ધૂમ્રપાનની નકારાત્મક અસરો તમારા જીવન દરમિયાન વધે છે. જો તમે માત્ર પ્રસંગોપાત ધૂમ્રપાન કરો છો, તો પણ તમે લાંબા ગાળાના જોખમોના સંપર્કમાં છો. ફેફસાના કેન્સરની સાથે સાથે, ધૂમ્રપાન સાથે જોડાયેલા ઓછામાં ઓછા ૧૩ અન્ય કેન્સર છે. ધૂમ્રપાન કોષિકાઓમાં ડીએનએને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેમાં મુખ્ય જનીનોનો સમાવેશ થાય છે જે તમને કેન્સર સામે રક્ષણ આપતા હોય છે. સ્ત્રી અને પુરૂષ બંને જાતિઓમાં, દરરોજ ૧ થી ૪ સિગારેટ પીવાથી ઇસ્કેમિક હૃદયરોગ તેમજ અન્ય કારણોથી તેમજ સ્ત્રીઓમાં ફેફસાંના કેન્સરથી મૃત્યુ થવાનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે!!
ધૂમ્રપાનનું કોઈ સલામત સ્તર નથી. જીવનભર દરરોજ માત્ર એક સિગારેટ પીવાથી ધૂમ્રપાન સંબંધિત કેન્સર (ફેફસા, મૂત્રાશય અને સ્વાદુપિંડ) અને આકસ્મિક મૃત્યુ થઈ શકે છે. જીવનભર ધૂમ્રપાન કરતી વ્યક્તિમાં સંભવિત ઘાતક રોગોની શ્રેણીના વિકાસનું ઉચ્ચ જોખમ હોય છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે : ફેફસાં, મોં, નાક, કંઠસ્થાન, જીભ, અનુનાસિક સાઇનસ, અન્નનળી, ગળું, સ્વાદુપિંડ, અસ્થિ મજ્જા (માયલોઇડ લ્યુકેમિયા), કિડની, સર્વિક્સ, અંડાશય, મૂત્રમાર્ગ, યકૃત, મૂત્રાશય, આંતરડા અને પેટ. ધૂમ્રપાનથી કેન્સર, હૃદયરોગ, સ્ટ્રોક, ફેફસાના રોગો, ડાયાબિટીસ અને ક્રોનિક અવરોધક પલ્મોનરી ડિસીઝ (COPD), જેમાં એમ્ફિસીમા અને ક્રોનિક બ્રોન્કાઇટિસનો સમાવેશ થાય છે. ધૂમ્રપાનથી ક્ષય રોગ, આંખના અમુક રોગો અને સંધિવા સહિત રોગપ્રતિકારક તંત્રની સમસ્યાઓનું જોખમ પણ વધે છે. ધૂમ્રપાન તમારા વાયુમાર્ગોને અને તમારા ફેફસામાં જોવા મળતી નાની હવાની કોથળીઓ (એલ્વેઓલી) ને નુકસાન કરીને ફેફસાના રોગનું કારણ બની શકે છે. ધૂમ્રપાનથી થતા ફેફસાના રોગોમાં ર્ભંઁઘનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં એમ્ફિસીમા અને ક્રોનિક બ્રોન્કાઇટિસનો સમાવેશ થાય છે. ધૂમ્રપાનથી ફેફસાના કેન્સરના મોટાભાગના કેસ થાય છે. જે વ્યક્તિ દિવસમાં ૧૦ થી વધુ સિગારેટ પીવે છે, તેને ધૂમ્રપાન ન કરનારાઓ કરતાં મૃત્યુનું જોખમ વધારે છે. અને જ્યારે તમે વધારે પ્રમાણમાં ધુમ્રપાન કરો છો, ત્યારે તમે ખરેખર ગંભીર અને જીવલેણ પરિસ્થિતિઓને તમારા પર હુમલો કરવા માટે આમંત્રિત કરો છો. લાંબા સમય સુધી ધૂમ્રપાન કરનારાઓને તેમના ફેફસાં સુધારવામાં વધુ સમય લાગશે. ધૂમ્રપાનથી થતા કેટલાક નુકસાન કાયમી છે. કમનસીબે, તમારી એલ્વીઓલી પોતાને પુન:સ્થાપિત કરી શકતી નથી, પરંતુ ધૂમ્રપાન બંધ કરવાથી COPD ની પ્રગતિ અટકી જશે અને શ્વાસ લેવાની તમારી ક્ષમતામાં સુધારો થશે. સદનસીબે, તમારા ફેફસાં સ્વ-સફાઈ કરે છે. તમે તમારી છેલ્લી સિગારેટ પીધા પછી તેઓ તે પ્રક્રિયા શરૂ કરે છે. તમારા ફેફસાં એ એક નોંધપાત્ર અંગ પ્રણાલી છે જે, કેટલાક કિસ્સાઓમાં, સમય જતાં પોતાની જાતને સુધારવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. ધૂમ્રપાન છોડયા પછી, તમારા ફેફસાં ધીમે ધીમે સ્વસ્થ થવા લાગે છે અને પુન:જનન થાય છે. વ્યાયામ પછી ધૂમ્રપાન કરવાથી લોહીમાં ઓક્સિજનનું સ્તર ઘટી જાય છે, જેના કારણે વ્યક્તિ સ્વસ્થ થવાના સમયગાળા દરમિયાન સુસ્તી અને થાક અનુભવે છે. ઓક્સિજનની અછત પણ શરીરમાં ઊર્જાની પ્રક્રિયાને અસર કરે છે. ધૂમ્રપાન વાસોકોન્સ્ટ્રક્શન (વાહિનીઓનું સંકોચન) દ્વારા, ડીએનએ એડક્ટ્સ બનાવીને, વાળના ફોલિકલને મુક્ત આમૂલ નુકસાન, વૃદ્ધત્વ અને હોર્મોનલ અસરોને વધારીને વાળ ખરવા તરફ દોરી શકે છે. સિગારેટનું ધૂમ્રપાન વીર્યની ઓછી માત્રા અને કુલ શુક્રાણુઓની સંખ્યા અને ફળદ્રુપ પુરુષોમાં, ખાસ કરીને ભારે ધૂમ્રપાન કરનારાઓમાં શુક્રાણુઓની વધુ ગતિ સાથે સંકળાયેલું છે. વીર્યની ગુણવત્તા પર ધૂમ્રપાનની હાનિકારક અસરો જે પુરુષોએ ધૂમ્રપાન કરવાનું બંધ કર્યું હતું તેમનામાં જોવા મળ્યું ન હતું. જે પ્રજનન ક્ષમતાને ભારે અસર કરે છે અને ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન વંધ્યત્વ અને પ્રજનન સમસ્યાઓ તરફ દોરી જાય છે. ધૂમ્રપાનની સૌથી વધુ દેખીતી અસર ત્વચાના દેખાવ પર છે. કેટલાક અભ્યાસોમાં જાણવા મળ્યું છે કે ધૂમ્રપાન એ અકાળ ચહેરાની કરચલીઓ અને ચહેરાના વૃદ્ધત્વ માટે એક સ્વતંત્ર જોખમ પરિબળ છે, અને વ્યક્તિ જેટલું વધુ ધૂમ્રપાન કરે છે, તેટલું જોખમ વધારે છે. ત્વચા સિગારેટમાંથી નિકોટિન શોષી શકે છે. આનાથી પ્રતિકૂળ અસરો થઈ શકે છે જેમ કે ત્વચાની અકાળે વૃદ્ધાવસ્થા, ઘા રૂઝવામાં વિલંબ અને વધતા ચેપ. તે સૉરાયિસસ, ખીલ, ખરજવું અને ચામડીના કેન્સર જેવા ચામડીના રોગો તરફ દોરી શકે છે. તાજેતરના તબીબી સંશોધન સાહિત્ય મુજબ, ધૂમ્રપાનથી શરીરમાં એસ્ટ્રોજનના સ્તરમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. એસ્ટ્રોજનમાં આ ઘટાડો સ્તનના કદમાં ઘટાડા તરફ દોરી શકે છે. કેટલીકવાર, તે પુરૂષ અને સ્ત્રીઓમાં સ્તન કેન્સરનું સંભવિત કારણ પણ છે. કેન્સર અને કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગો ઉપરાંત, ધૂમ્રપાન તમારા શરીર અને એકંદર આરોગ્ય પર અન્ય ઘણી ડરામણી અસરો કરી શકે છે. ધૂમ્રપાન કરનારાઓને ટાઇપ-૨ ડાયાબિટીસ થવાની શક્યતા વધુ હોય છે, તેમજ કિડનીની બિમારી, દ્રષ્ટિની સમસ્યાઓ અને ચેતા અથવા પરિભ્રમણને નુકસાન થાય છે જે અંગવિચ્છેદનમાં પરિણમી શકે છે !!!
શું ધૂમ્રપાન છોડવું શક્ય છે? જો હા, તો કેવી રીતે??
ધૂમ્રપાન છોડયા પછી, તમારા ફેફસાં ધીમે ધીમે સ્વસ્થ થવા લાગે છે અને પુન:જનન થાય છે. તેઓ જે ઝડપે સાજા થાય છે તે બધું તમે કેટલા સમય સુધી ધૂમ્રપાન કર્યું અને કેટલું નુકસાન થયું તેના પર આધાર રાખે છે. વ્યાયામ ઓક્સિજનની માત્રામાં વધારો કરે છે જે તમારા સમગ્ર શરીરમાં કોષો અને પેશીઓને પહોંચાડવામાં આવે છે. તમે ધૂમ્રપાન છોડયા પછી તમારા ફેફસાંને સાફ કરવામાં મદદ કરવા માટે ઝડપી ચાલવું, તરવું, દોડવું અને સાયકલ ચલાવવા જેવી કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર કસરતો આદર્શ છે. દૂધ અને સાઇટ્રસ ફળો ઉપરાંત, અમુક શાકભાજી પણ સિગારેટને ભયાનક સ્વાદ આપવા માટે જાણીતા છે. તમારે તમારા આહારમાં જે શાકભાજીનો સમાવેશ કરવાની જરૂર છે તે છે સેલરી, ગાજર, ઝુચીની, કાકડી અને રીંગણા. તાજેતરના સંશોધન મુજબ, તેઓ શરીરમાં નિકોટિન લેવાની તિવ્ર ઇચ્છાને ઘટાડવામાં ખૂબ અસરકારક સાબિત થયા છે. સફરજનના ટુકડા, સ્ટ્રોબેરી, બ્લૂબેરી, નારંગી, દાડમ અને દ્રાક્ષ જેવા તાજા ફળો. ગાજર, સેલરી, કાકડી અને રીંગણ જેવા તાજા શાકભાજી ધૂમ્રપાન કરતાં પહેલા ખાવામાં આવે ત્યારે કડવો સ્વાદ છોડે છે અને તે નિકોટિન નિર્ભરતાની તીવ્રતા પણ ઘટાડી શકે છે. સંશોધનાત્મક અહેવાલો અનુસાર, હર્બલ ટી, લવંડર તેલ, ચૂનો, કાળા મરી અને એન્જેલિકા જેવા હર્બલ ઉપચારોનો ઉપયોગ તમાકુ બંધ કરવા માટે કરવામાં આવે છે જેણે ધૂમ્રપાન છોડવા પર જબરદસ્ત હકારાત્મક અસરો દર્શાવી છે. કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે જિનસેંગ નિકોટિન વ્યસન માટે ઉપચારાત્મક હોઈ શકે છે કારણ કે તે ડોપામાઇનની અસરને નબળી બનાવી શકે છે. મગજમાં એક ન્યુરોટ્રાન્સમીટર જે આનંદ સાથે સંકળાયેલું છે અને તમાકુનું ધૂમ્રપાન કરતી વખતે મુક્ત થાય છે. જિનસેંગ ચા પીવાથી ધૂમ્રપાનની ઇચ્છા ઓછી થઈ શકે છે અને તેને ઓછી આનંદદાયક બનાવી શકાય છે જે છોડવામાં મદદ કરે છે. ધૂમ્રપાન ફક્ત તમારા શરીરને જ અસર કરતું નથી પરંતુ તમારા પરિવાર અને તમારી આસપાસના લોકો પર પણ અસર કરે છે. તેથી ધૂમ્રપાન તમને સેકન્ડો માટે આરામ આપી શકે છે પરંતુ તમારા સ્વસ્થ અને સમૃદ્ધ જીવનની ટ્રિલિયન સેકંડો છીનવી લે છે !! છોડવામાં ક્યારેય મોડું થતું નથી, જો નહીં! તો આજથી ધૂમ્રપાન છોડી દો અને ચાલો નવી શરૂઆત કરીએ !!!