વહાલસોયી પત્નીના મૃત્યુ બાદ ખંજરી વગાડતો હતો!

- ઝાકળ બન્યું મોતી-કુમારપાળ દેસાઈ

ચી નમાં આગત્સે નામનો વિચારક થઈ ગયો. આ આગત્સેની પત્નીનું મૃત્યું થયું. ચીનના સમ્રાટ આગત્સેને મળવા આવ્યા.

સમ્રાટે દિલાસો આપવાની બરાબર તૈયારી કરી લીધી હતી. શોક પ્રગટ કરનારાં કપડાં પહેર્યાં. ચહેરા પર ગંભીરતાનું મહોરું પહેલી લીધું. કઈ રીતે આશ્વાસન આપવું એ વિચારી લીધું. દિલસોજીના કયા કયા શબ્દો કહેવા તે નક્કી કરી લીધું.

સમ્રાટ ગંભીરવદને વિચારક પાસે આવ્યો. એણે સવારે જ પત્નીને વિદાય આપી હી. હજી માંડ બપોર થઈ હતી. પણ વિચારક આગત્સે ખંજરી વગાડી રહ્યો હતો, ગીત ગાઈ રહ્યો હતો.

સમ્રાટને ભારે મૂંઝવણ થઈ. હવે કરવું શું ? પોતે સાંત્વના આપવા આવ્યા હતા ને આ વિચારક તો ખંજરી વગાડી નાચી રહ્યો છે, એ કેટલો બધો આનંદિત જણાય છે!

આ જોઈને સમ્રાટની અકળામણનો પાર ન રહ્યો. આખરે એ બોલી ઊઠયો, 'અરે, તારી પત્નીના અવસાન પર તું રડે નહીં તે તો સમજી શકાય, પરંતુ આટલો બધો આનંદિત થઈને ખંજરી વગાડે તે કેવું કહેવાય ? તારું વર્તન તો મને સાવ અસભ્ય લાગે છે.'

વિચારકે જવાબ વાળ્યો, 'હું દુઃખી થાઉં શા માટે ? એણે મને જીવન આપ્યું, એણે મારી સેવા કરી, એણે આટલો બધો પ્રેમ આપ્યો. આવી સ્ત્રીને જો હું ખંજરી વગાડીને વિદાય ન આપું તો કેટલો બધો નગુણો કહેવાઉં! હું તો એને ખંજરી વગાડી વિદાય આપું છું. એ આ લોકથી દૂર દૂર જતી હશે તેમ તેમ એને મારી ખંજરીનો અવાજ ધીમો 

ધીમો સંભળાતો હશે. આથી જ હું ખંજરી વગાડું છું.'

મૃત્યુને જેઓ જાણે છે તેઓ જ તેને સાચી રીતે સમજી શકે છે. જીવનમાં ઘણી આશ્ચર્યજનક ઘટનાઓ બનતી હોય છે, પરંતુ મૃત્યુ તો અત્યંત સાહજિક ઘટના છે, પરંતુ ઘણી વાર સત્યને સ્વીકારવું મુશ્કેલ હોય છે.

સત્યનો સ્વીકાર કરવા માટે સામર્થ્ય જોઈએ. મહાન શક્તિ જોઈએ, જે મૃત્યુના સત્યને સ્વીકારે છે એ જીવન અને જગતના સત્યને પામે છે.

કોઈ વ્યક્તિનું મૃત્યુ થાય ત્યારે મન એમ વિચારે છે કે મૃત્યુ તો સહુનું નિર્મિત જ છે. એમાં આશ્ચર્યજનક કશું નથી, પરંતુ વ્યક્તિ પોતે મનોમન એ મૃત્યુથી ભાગવાની કોશિશ કરે છે. મૃત્યુને જાણતો હોવા છતાં અજાણ્યા બનવાનો પ્રયત્ન કરે છે અને આ વાંછનાએ માનવીને વધુ ને વધુ દુઃખી કર્યો છે.