કેવી રીતે 100 હાથીઓ જેટલું પાણી વહન કરીને ચાલે છે વાદળો, જાણો કઈ રીતે થાય છે વરસાદ, કેટલુ હોય છે વજન

Know how rain falls : વર્ષાઋતુના દિવસોમાં જ્યારે પણ તમે આકાશ તરફ જોશો, ત્યારે તમને મોટાભાગે પાણીથી ભરેલા કાળા વાદળો દેખાશે. ખાસ કરીને આ દિવસોમાં આકાશમાં કાળાડિબાંગ વાદળોથી પાણીથી ભરપુર હોય છે. અને જલદી તેમના વજન અથવા ટીપાંની ઘનતા અમુક મર્યાદા કરતાં વધી જાય છે, અને પછી વરસાદ રુપે તેમાથી વરસે છે. ઘણીવાર તે વાદળોની પ્રકૃતિ પર પણ આધાર રાખે છે કે, તેઓ કેવા પ્રકારનો અને કેટલો વરસાદ લાવશે. શું તમને ખ્યાલ છે કે આ વાદળોમાં કેટલું પાણી છે, જ્યારે વાદળો પાણીથી ભરાય છે ત્યારે તેમનું વજન કેટલું વધી જાય છે? આ વાદળોમાં એટલું પાણી હોય છે કે તે આખા શહેરને પાણીથી ભરી શકે છે.

વાદળની અંદરનો ભેજ પ્રવાહીમાં કેવી રીતે ફેરવાય છે?

વાદળની અંદરનું ઠંડું તાપમાન આ ભેજ અથવા વરાળને પ્રવાહીમાં બદલી નાખે છે. આ પ્રવાહી લાખો, અબજો અથવા તો લાખો પાણીના નાના ટીપાંના સ્વરૂપમાં વાદળોમાં હાજર છે. વિજ્ઞાનીઓ આ પ્રક્રિયાને કન્ડેન્સેશન કહે છે. હવે પાણીના ટીપાંનો આ મોટો બંડલ જમીન પર પડશે કે નહીં, એટલે કે વરસાદ પડશે કે નહીં, તે ઘણા પરિબળો પર આધારિત છે. પરંતુ જ્યાં સુધી વાદળના સંપર્કમાં રહેલા ટીપાં નાના હોય છે, તેમનું વજન ઘણું ઓછું હોય છે, ત્યાર બાદ આ વાદળો હવા સાથે તરતા રહે છે.

વાદળના ટીપાં પૃથ્વી પર કેવી રીતે પડે છે?

વાદળમાં ટીપું ખૂબ જ નાનું હોય છે, અને તેનું વજન પણ બહુ ઓછું હોય છે. વાદળોમાં આ ટીંપા પવન સાથે તરતા હોય છે અથવા ફક્ત હવામાં અટકી જાય છે. પૃથ્વી પર પડવા માટે વાદળના ટીપાં ભારે હોવા જોઈએ. જ્યારે તે અન્ય ટીપાં સાથે ભળીને ભારે થઈ જાય, ત્યારે તે વરસાદ રૂપે પૃથ્વી પર પડવા લાગે છે. પૃથ્વીનું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ પણ વરસાદનું મહત્વનું પરિબળ છે. જે વાદળોના પાણીને પોતાની તરફ ખેચે છે.

એક વાદળ કેટલો વરસાદ કરી શકે છે

વિજ્ઞાનીઓનો અંદાજ છે કે, એક ચોરસ માઈલના વિસ્તારમાં પડતો એક ઈંચ વરસાદ 17.4 મિલિયન ગેલન પાણી બરાબર હોય છે. એટલા પાણીનું વજન આશરે 143 મિલિયન પાઉન્ડ હશે! તે કેટલાંક સો હાથીઓના વજન જેટલું છે. તમે પોતે વિચાર કરો કે, જ્યારે વાદળો તરતા હોય છે, ત્યારે તે હળવા નથી હોતા પરંતુ તેમની સાથે ઘણું વજન વહન કરે છે.

ક્યારેક વાદળોમાં 100 હાથીઓ જેટલું પાણી હોય છે

વિજ્ઞાનીઓના કહેવા પ્રમાણે સરેરાશ ક્યુમ્યુલસ વાદળનું વજન 1.1 મિલિયન પાઉન્ડ હોય છે! મતલબ કે ચોમાસાના આગમન પછીની કોઈપણ ક્ષણે, તમારા માથા ઉપર લાખો પાઉન્ડ પાણી તરતું હોય છે. આ પાણી 100 હાથીઓ જેટલું છે. વાદળો પાણી અથવા બરફના હજારો નાના કણોથી બનેલા છે. આ નાના કણો એટલા હળવા હોય છે કે તે હવામાં સરળતાથી ઉડી શકે છે. 

ક્યુમ્યુલસ વાદળનું સરેરાશ વજન અંદાજે 1.1 મિલિયન પાઉન્ડ અથવા 500,000 કિલોગ્રામ હોઈ શકે છે.

એક સામાન્ય ક્યુમ્યુલસ વાદળની લંબાઈ, પહોળાઈ અને ઊંચાઈ લગભગ 1 કિલોમીટર (1000 મીટર) હોય છે, અને તેનો આકાર લગભગ ઘન હોય છે. 1 કિમી ક્યુબિક ક્લાઉડનું પ્રમાણ 1 બિલિયન ક્યુબિક મીટર (1000 m x 1000 m x 1000 m = 1,000,000,000 m³) છે. ક્યુમ્યુલસ વાદળોમાં પાણીના ટીપાંની ઘનતા આશરે 0.5 ગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર હોવાનો અંદાજ છે.

વાદળની માત્રાને (1 અબજ ચોરસ મીટર) પાણીની ઘનતા (0.5 ગ્રામ/ઘન મીટર) વડે ગુણાકાર કરવાથી વાદળમાં પાણીનું કુલ વજન મળે છે: 500 મિલિયન ગ્રામ અથવા 500,000 કિલોગ્રામ.

વાવાઝોડાના દરમિયાન આ વાદળો (ક્યુમ્યુલોનિમ્બસ) ખૂબ મોટા હોય છે. અને તેમા વધુ પાણી હોય છે, જેનું વજન લગભગ 2 મિલિયન ટન છે. ઉચ્ચ ઊંચાઈ ધરાવતા સિરસ વાદળો ખૂબ જ હલકા હોય છે, કારણ કે તેમાં એકમ વોલ્યુમ દીઠ ઓછું પાણી હોય છે.  વાદળની અંદર હવાનું વજન પણ મહત્ત્વનું છે, જે કેટલાક વજનમાં લાખો ટન ઉમેરે છે.

કેટલા પ્રકારના હોય છે વાદળો

આમ તો તમને ઉપર આપવામાં આવેલી માહિતી પરથી તમે સમજી જ ગયા હશો કે, વાદળો મુખ્યત્વે ત્રણ પ્રકારના હોય છે - સિરસ, ક્યુમ્યુલસ અને સ્ટ્રેટસ. આ નામો વાદળોની પ્રકૃતિ અને આકારના આધારે રાખવામાં આવ્યા છે. સૌથી સામાન્ય વાદળો જે ઊંચાઈએ ઉડે છે, તેને સિરસ કહેવામાં આવે છે. સિરસ એટલે ગોળ. આ લગભગ દરરોજ આકાશમાં જોઈ શકાય છે. આ વાદળો હળવા અને સુસવાટા મારતા હોય છે. આ વાદળો બરફના નાના કણોમાંથી બનેલા છે. ઉનાળાની ઋતુમાં દેખાતા વાદળોમાં પણ બરફના કણો હોય છે, કારણ કે તે ખૂબ જ ઊંચાઈએ અને ઠંડા હોય છે.

ક્યુમ્યુલસ વાદળો

ક્યુમ્યુલસ એટલે ઢગલો. તેમના નામ પ્રમાણે આ વાદળો કપાસના ઢગલા જેવા દેખાય છે. જો તેઓ ઘાટા રંગના હોય તો તેઓ વરસાદ અથવા કરાનું કારણ બની શકે છે. આવા વાદળોને ક્યુમ્યુલોનિમ્બસ કહેવામાં આવે છે. આમાં ઘણીવાર અડધા કરોડ ટન કરતાં પણ વધુ પાણી હોય છે.

વાદળોમાંથી બરફના નાના ટુકડા એટલે કે કરા કેમ પડે છે?

કેટલીકવાર વરસાદ દરમિયાન અચાનક બરફના નાના ટુકડાઓ પાણીના ટીપાં સાથે પડવા લાગે છે, જેને આપણે હેઇલસ્ટોર્મ કહીએ છીએ. બરફ એ પાણીની સ્થિતિ છે.

તે પાણી થીજી જવાના કારણે બને છે. ઘણી વખત વાદળોમાં તાપમાન શૂન્યથી નીચે આવી જાય છે. પછી વાદળો સાથે જોડાયેલ ભેજ નાના પાણીના ટીપાંના સ્વરૂપમાં બરફના ગોળાકાર ટુકડાઓમાં ફેરવાય છે. જ્યારે આ ટુકડાઓનું વજન ખૂબ વધી જાય છે, ત્યારે તે નીચે પડવા લાગે છે.અને આપણે તેને કરા પડ્યા તેમ કહેતા હોઈએ છીએ.