હવામાનની સચોટ આગાહી કરવાનું આ મહિલાએ શક્ય બનાવ્યું, જાણો ભારતની અગ્રણી વૈજ્ઞાનિક અંગે

નવી દિલ્હી, તા. 23 ઓગષ્ટ 2022, મંગળવાર

ભારતના પ્રખ્યાત ભૌતિક વિજ્ઞાની  હવામાન વિજ્ઞાની અન્ના મણિનો આજે 104મો જન્મદિવસ છે. આ અવસર પર તેમને યાદ કરીને ગૂગલે ખૂબ જ ખાસ ડૂડલ તૈયાર કર્યું છે.

ગૂગલ ડૂડલ (Google Doodle) આજે 23 ઓગસ્ટના રોજ ભારતીય ભૌતિક વિજ્ઞાની અને હવામાન વિજ્ઞાની અન્ના મણિનો 104મો જન્મદિવસ ઉજવી રહ્યું છે. અન્ના મણિ ભારતની પ્રથમ મહિલા વૈજ્ઞાનિકોમાંથી એક છે. તેમનું કાર્ય અને સંશોધન પણ એવા પરિબળોમાંથી એક હતું જેણે ભારત માટે હવામાનની સચોટ આગાહી કરવાનું શક્ય બનાવ્યું અને દેશ માટે નવીનીકરણીય ઉર્જાનો ઉપયોગ કરવાનો પાયો નાખ્યો હતો.

અન્ના મણિનો જન્મ આજના દિવસે(23 ઓગસ્ટ) 1918માં થયો હતો. તેમણે તેમનું બાળપણ ત્રાવણકોર (હાલનું કેરળ)માં વિતાવ્યું હતું. અન્ના મણિને પુસ્તકો વાંચવાનો શોખ હતો. આ જ કારણ હતું કે, તેમણે તેમના જીવનના શરૂઆતના વર્ષો પુસ્તકોમાં ડૂબીને વિતાવ્યા હતા. એવું કહેવાય છે કે, 12 વર્ષની ઉંમર સુધીમાં મણિએ તેમની પાસેની સાર્વજનિક પુસ્તકાલયમાં લગભગ દરેક પુસ્તક વાંચી લીધું હતું. રસપ્રદ વાત એ છે કે, તેણી જીવનભર આટલી ઉત્સુક વાચક રહી.

હાઈસ્કૂલ બાદ તેણે વુમન્સ ક્રિશ્ચિયન કોલેજ (WCC)માં પોતાનો  ઈન્ટરમીડિયેટ સાયન્સ કોર્સ પૂર્ણ કર્યો અને બાદમાં પ્રેસિડેન્સી કોલેજમાંથી ભૌતિક વિજ્ઞાન અને રસાયણ વિજ્ઞાનમાં ઓનર્સ સાથે બેચલર ઓફ સાયન્સ પૂર્ણ કર્યું હતું. સ્નાતક થયા બાદ તેમણે એક વર્ષ માટે WCCમાં શિક્ષિકા તરીકે કામ કર્યું અને બાદમાં ભારતીય વિજ્ઞાન સંસ્થાન, બેંગ્લોરમાં અનુસ્નાતક અભ્યાસ માટે શિષ્યવૃત્તિ મેળવી.

ભારતીય વિજ્ઞાન સંસ્થાનમાં નોબેલ પુરસ્કાર વિજેતા સર સીવી રામનના માર્ગદર્શન હેઠળ તેમણે સ્પેક્ટ્રોસ્કોપીનો અભ્યાસ કર્યો હતો. ત્યાર બાદ 1942 અને 1945ની વચ્ચે સ્નાતક કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો હતો. તેમણે Phd પૂર્ણ કરી અને લંડનમાં તેમનો સ્નાતક કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો હતો જ્યાં તેઓ હવામાનશાસ્ત્રના સાધનો વગેરેમાં વિશેષતા ધરાવતા હતા. 

તેમણે 1948માં ભારત પરત ફર્યા બાદ ભારત હવામાન વિભાગ માટે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. જ્યાં તેમણે દેશને પોતાના હવામાન સાધનોની ડિઝાઈન અને ઉત્પાદન કરવામાં મદદ કરી હતી. આ સમયના પુરૂષ પ્રભુત્વવાળા ક્ષેત્રમાં આટલી સારી રીતે ઉત્કૃષ્ટ દેખાવ કર્યો હતો કે 1953 સુધીમાં તેણી તેના વિભાગની વડા બની ગઈ હતી.

મણિ અનાદિ કાળથી વૈકલ્પિક ઉર્જા સ્ત્રોતો અંગે વાત કરતી હતી. 1950ના દાયકા દરમિયાન તેમણે સૌર કિરણોત્સર્ગ મોનિટરિંગ સ્ટેશનોનું નેટવર્ક સ્થાપ્યું હતું અને ટકાઉ ઉર્જા પર ઘણા પત્ર પ્રકાશિત કર્યા હતા. 

મણિ બાદમાં ભારતના હવામાન વિભાગની ડેપ્યુટી ડાયરેક્ટર જનરલ બની અને યુનાઈટેડ નેશન્સ વર્લ્ડ મીટીરોલીજીકલ ઓર્ગેનાઈઝેશનમાં અનેક મુખ્ય હોદ્દા પર રહ્યા હતા. 1987માં તેમને વિજ્ઞાનમાં તેમના નોંધપાત્ર યોગદાન માટે   NSA KR 

રામનાથન મેડલ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. નિવૃતિ બાદ તેઓ બેંગ્લોરમાં રમણ સંશોધન સંસ્થાના ટ્રસ્ટી તરીકે નિયુક્ત થયા હતા. તેણીએ એક કંપનીની સ્થાપના પણ કરી જે સૌર અને પવન ઉર્જા ઉપકરણોનું ઉત્પાદન કરે છે. મણિનું 2001માં તિરુવનંતપુરમમાં અવસાન થયું હતું.