ઢોલીડા ઢોલ રે વગાડય, મારે હીંચ લેવી છે

'ઢોલીડા ઢોલ રે વગાડય...' માં હીંચ લેવાની વાત છે ને વળી કાઠિયાવાડી બોલીનો સ્પર્શ છે એટલે સ્પષ્ટ છે કે આ સૌરાષ્ટ્રનું લોકગીત છે

ઢોલીડા ઢોલ રે વગાડય, મારે હીંચ લેવી છે

હે ઓલી કોણ મૈયારણ જાય લાંબા ઘૂંઘટાવાળી રે,

એને ઘૂંઘટે બોલે મોર ઢોલીડા...ઢોલીડા...

ઢોલીડા ઢોલ રે...

હે ઓલી કોણ મૈયારણ જાય રૂડી નથણીવાળી રે,

હે એની ટીલીએ બોલે મોર ઢોલીડા...ઢોલીડા...

ઢોલીડા ઢોલ રે... 

હે ઓલી કોણ મૈયારણ જાય રૂડા હારલાવાળી રે,

હે એને પારલે બોલે મોર ઢોલીડા...ઢોલીડા...

ઢોલીડા ઢોલ રે... 

હે ઓલી કોણ મૈયારણ જાય રૂડી ચૂડલીવાળી રે,

હે એની ગુજરીએ બોલે મોર ઢોલીડા...ઢોલીડા...

ઢોલીડા ઢોલ રે... 

હે ઓલી કોણ મૈયારણ જાય રૂડાં કડલાંવાળી રે,

હે એની કાંબિયે બોલે મોર ઢોલીડા...ઢોલીડા...

ઢોલીડા ઢોલ રે... 

ગુ જરાતના જે પ્રાંતમાં જે ઢબનું લોકજીવન જીવાય છે એ તાલનું લોકસંગીત ત્યાં સર્જાયું છે ને પ્રચલિત છે. સૌરાષ્ટ્રની બોલ-ચાલ, રહેણી-કરણી મધ્યમ પ્રકારની રહી છે એટલે સૌરાષ્ટ્રનાં લોકગીતો મોટેભાગે હીંચમાં કમ્પોઝ થયાં છે. ઉત્તર ગુજરાતની બોલી ઉતાવળી એટલે ત્યાંનાં લોકગીતો અડધી હીંચનાં છે. દક્ષિણ ગુજરાતની શૈલી સૌરાષ્ટ્ર જેવી છે એટલે એનું લોકગાણું સૌરાષ્ટ્ર જેવું ને કચ્છનું જનજીવન ખૂબ જ શાંત, નિરાંતવાળું કેમકે તાપ પડે, રણ ધગધગે એટલે લોકો દિવસભર થંભી જાય ને રાત્રે ઉંટ જેવાં વાહનો થકી પરિવહન કરે એટલે ત્યાં વિલંબિત હીંચ મતલબ કે મણિયારો પ્રકારનાં લોકગીતો સર્જાયાં છે!

'ઢોલીડા ઢોલ રે વગાડય...' માં હીંચ લેવાની વાત છે ને વળી કાઠિયાવાડી બોલીનો સ્પર્શ છે એટલે સ્પષ્ટ છે કે આ સૌરાષ્ટ્રનું લોકગીત છે. રાસઘેલી રમણીઓ ટોળે વળી છે, કોઈ ઉત્સવ-તહેવાર હશે અથવા તો ઘર-ખેતરના કામમાંથી નવરાશ મળી હશે એટલે એમનું પહેલું કામ રાસડા લેવાનું! એક ગોરી ગવડાવે ને બાકીની ઝીલે, એમ કલાકો નીકળી જાય.

ઢોલીને નોતરું દીધું કેમકે ઢોલના તાલ વિના રાસની રંગત કેમ જામે? ઢોલીને હીંચ વગાડવા સૂચના આપી દીધી. ત્યાંથી પસાર થતી લાંબા ઘૂંઘટાવાળી એક મૈયારણ જ ગીતનો વિષય બની ગઈ. એના ઘૂંઘટ, નથણી, ટીલડી, હારલો, પારલો, ચૂડલી, ગુજરી, કડલાં, કાંબિયુંનું વર્ણન કરી એના પર જાણે કે મોર ટહુકા કરે છે એવું ચિત્રણ કરી દીધું. અહીં મોરના ટહુકારા એટલે મૈયારણની પ્રસન્નતા! મૈયારણની હાલચાલ, અંગો પરનાં ઘરેણાં-બધું જ સુખ-સાહ્યબીનું સૂચક છે.

 આ લોકગીતની બીટવિન ધ લાઈન સામાજિક સમરસતાનો સંદેશો આપે છે. વર્ષો પહેલા રચાયેલા આ લોકગીતમાં ગામના ઢોલીને સન્માન અપાયું છે, ઢોલી જ્યાં સુધી ઢોલ પર દાંડી ન પીટે ત્યાં સુધી રાસ શરૂ ન થાય. એ યુગમાં ઉચ્ચ નીચના ભેદ હતા છતાં માનુનીઓને મન તો ઢોલીનું મૂલ્ય અમૂલ્ય હતું.