વડોદરામાં પહેલી વખત છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની સેનાના હથિયારોનુ પ્રદર્શન, જાણો રસપ્રદ ઈતિહાસ

વડોદરા,તા.16 ફેબ્રૂઆરી 2023,ગુરૂવાર

હિન્દવી સ્વરાજના સ્થાપક છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની જન્મ જયંતિની ઉજવણીના ભાગરુપે વડોદરામાં ગણાધ્યક્ષ ઢોલ તાશા પથક ગ્રુપ દ્વારા છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના સમયગાળા દરમિયાન વપરાતા હથિયારોનુ એક પ્રદર્શન યોજવામાં આવ્યુ છે.

વડોદરામાં પહેલી વખત આ હથિયારો લોકોને જોવા મળી રહ્યા છે. વાડી, રંગમહાલ વિસ્તારમાં આવેલા મહારાષ્ટ્ર ક્રિડા મંડળ ખાતે બે દિવસના પ્રદર્શનનો આજથી પ્રારંભ થયો હતો. જેમાં શિવાજી મહારાજની સેના દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા શસ્ત્રોની સાથે મુઘલ શાસનમાં, વિજયનગર શાસનકાળમાં એમ ભારતના વિવિધ પ્રદેશોના હથિયારો પણ રજૂ કરવામાં આવ્યા છે.

હથિયારો મહારાષ્ટ્રથી લાવવામાં આવ્યા છે અને આ હથિયારો ભારતના ખૂણે ખૂણેથી એકઠા કરવાનુ કામ મહારાષ્ટ્રની સંસ્થા વેધ ઈતિહાસાચા કરે છે..તેના સ્થાપક તેમજ ભારતીય ઈતિહાસના અભ્યાસુ સુનિલ કદમે એક વાતચીતમાં કહ્યુ હતુ કે, છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની સેના તલવાર, બરછી, કટાર, પટ્ટા(અન્ય પ્રકારની તલવાર), ગોફણ, તીર કામઠાથી માંડીને તોપો એમ 17 પ્રકારના હથિયારોનો ઉપયોગ કરતી હતી. સેનાને સજ્જ રાખવા માટે શિવાજી મહારાજે આગવુ તંત્ર ગોઠવ્યુ હતુ.સેનાને ટુકડીઓમાં વહેંચવામાં આવી હતી. દરેક ટુકડીમાં સૈનિકોની સંખ્યા પ્રમાણે તેની આગેવાની લેનારને નાયક, હવાલદાર, સેનાપતિ , પાંચ હજારી, દસ હજારી એવા નામ આપવામાં આવતા હતા.

સુનિલ કદમનુ કહેવુ છે કે, શિવાજી મહારાજે હથિયારો બનાવવાની સાથે સાથે ખરીદવાનુ પણ ચાલુ રાખ્યુ હતુ. શિવાજી મહારાજના સમયમાં બહાર પાડવામાં આવેલા સિક્કા અને મુઘલ શાસનનુ ચલણ એક બીજાના પ્રદેશમાં સ્વીકાર્ય હતુ. મહારાષ્ટ્રના કિલ્લાઓ માટે શિવાજી મહારાજે પોર્ટુગીઝો પાસે તોપો પણ ખરીદી હતી.હથિયારોના બદલામાં કોંકણમાં ઉગતા મસાલાનો પણ સોદો કરવામાં આવતો હતો.

સુનીલ કદમ પાસે મહારાષ્ટ્ર જ નહીં પણ ભારતના ખૂણે ખૂણેથી એકઠા કરેલા 800 જેટલા હથિયારોનો સંગ્રહ છે અને તેમાંથી 400 જેટલા હથિયારો તેઓ મહારાષ્ટ્રથી વડોદરા બે દિવસના પ્રદર્શનમાં રજૂ કરવા માટે લાવ્યા છે. સાથે સાથે શિવાજી મહારાજના સમયકાળની સાક્ષી પૂરતા દસ્તાવેજો અને તે સમયના ચલણી સિક્કાઓને પણ તેમણે આ પ્રદર્શનમાં રજૂ કર્યા છે. તેઓ કહે છે કે, આ તમામ હથિયારો 16મી સદીથી માંડીને 19મી સદીના સમયગાળાના છે.કેટલાક હથિયારો 400 થી 500 વર્ષ જૂના છે. આ પ્રદર્શન 16 અને 17 ફેબ્રુઆરી દરમિયાન લોકો માટે સવારે 11 થી રાત્રે નવ વાગ્યા સુધી ખુલ્લુ રહેશે.

- વાઘ નખના બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર હતા શિવાજી મહારાજ

સુનિલ કદમના મતે વાઘ નખનો ઉપયોગ પ્રચલિત કરનાર જ શિવાજી મહારાજ હતા.આમ તો વેદોમાં ઈન્દ્ર દેવની સાથે વાઘ નખના ઉપયોગનો સબંધ દર્શાવાયો છે પણ શિવાજી મહારાજે મુઘલ સરદાર અફઝલ ખાનનુ પેટ વાઘ નખ વડે ચીરી નાંખ્યા બાદ તેના ઉપયોગની બીજાને જાણ થઈ હતી.એ પછી તેના ઉપયોગનુ ચલણ વધ્યુ હતુ.આવા જ વાઘ નખની એક જોડી મેં મેળવી છે અને આ પ્રદર્શનમાં રજૂ કરી છે.

- વિખ્યાત ભવાની તલવારનો રસપ્રદ ઈતિહાસ છે

શિવાજી મહારાજની મશહૂર ભવાની તલવાર ક્યાં છે તે અંગે મતમતાંર છે. એક વર્ગ માને છે કે, લંડનના સેન્ટ જેમ્સ મ્યુઝિમમાં મુકાયેલી તલવાર ભવાની તલવાર છે. જોકે મ્યુઝિયમ પોતે આ વાતને નકારે છે.ઈતિહાસના અભ્યાસુ સુનિલ કદમ કહે છે કે, રાયગઢ કિલ્લા નજીકના ગોવેલે ગામના સાવંત નામના રાજા પાછળથી શિવાજી મહારાજના અનુયાયી બની ગયા હતા.તેમણે આ તલવાર શિવાજી મહારાજને ભેટમાં આપવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી હતી. જોકે શસ્ત્ર ક્યારેય ભેટમાં કે દાનમાં સ્વીકારવુ ના જોઈએ તેવુ માનતા શિવાજી મહારાજે આ તલવાર પેટે 300 હોન(સોના મહોર) ચુકવ્યા હતા.

આ તલવાર પર 347 રત્નો મઢાયેલા હતા. તલવારમાં વપરાયેલુ સ્ટીલ વિદેશી હોવાથી તલવાર વજનમાં હળવી હતી. શિવાજી મહારાજની આ તલવાર તેમના વંશજ શિવાજી મહારાજ ચોથાએ બ્રિટનના રાજવી કિંગ જ્યોર્જને ભેટમાં આપી હતી અને બદલામાં કિંગ જ્યોર્જે પણ એક તલવારની વળતી ભેટ આપી હતી. આ તલવાર કોલ્હાપુર મ્યુઝિયમમાં મુકાયેલી છે. જોકે કિંગ જ્યોર્જને અપાયેલી તલવાર જ ભવાની તલવાર છે તે અંગે ઈતિહાસના જાણકારોમાં મતમતાંતર છે અને તેને લઈને અલગ અલગ મત પ્રવર્તે છે.