સિંધુ દેશ શું છે, પાકિસ્તાનમાં અલગ દેશ કોણ ઈચ્છે છે? અલગતાવાદનું કારણ શું છે, જાણો વિગતવાર માહિતી

What is Sindhudesh? પાકિસ્તાનમાં સિંધદેશની માંગ ફરી તેજ બની છે. સિંધ સૂબાના સિંધીઓ છેલ્લા 70 વર્ષથી અલગ સિંધુદેશની માંગ કરી રહ્યા છે. પરંતુ, પાકિસ્તાને બંદૂકના જોરે તેમનો અવાજ દબાવી દીધો છે. હવે આ આંદોલન ફરી વેગ પકડી રહ્યું છે. સિંધુદેશની માગણી કરનારા મોટાભાગના સિંધીઓ ઉર્દૂ બોલે છે. શરૂઆતમાં સિંધુદેશની માંગ ઉર્દૂ ભાષી મુજાહિરો દ્વારા કરવામાં આવી હતી, પરંતુ બાદમાં પાકિસ્તાની પંજાબીઓએ રાજકારણથી લઈને સેના સુધીની તમામ મહત્વપૂર્ણ સંસ્થાઓ પર કબજો કરીને આ માંગને કચડી નાખી.

સરકારી તંત્ર સિંધના લોકો સામે લે છે વધુ દમનકારી પગલાં 

પાકિસ્તાની પંજાબીઓએ પાકિસ્તાનના સામાજિક-આર્થિક વિકાસના માર્ગમાં સિંધ, બલૂચિસ્તાન અને પખ્તૂન આદિવાસી વિસ્તારોના વતનીઓને હાંસિયામાં ધકેલી દીધા. સિંધ પોતે આનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. પાકિસ્તાનનો સૌથી મહત્ત્વનો પ્રાંત હોવા છતાં સિંધને કેન્દ્ર સરકાર તરફથી ઓછા પૈસા, નેશનલ ફાઇનાન્સ કમિશન (NFC)માં ઓછો હિસ્સો અને પંજાબની સરખામણીમાં સરકારી નોકરીઓમાં ઓછી તકો મળે છે. ઊલટું, સરકારી તંત્ર સિંધના લોકો સામે વધુ દમનકારી પગલાં લે છે.

1950થી ચાલી રહી છે સિંધુદેશ ચળવળ

સિંધુદેશ ચળવળ 1950 માં વિવાદાસ્પદ 'વન યુનિટ પ્લાન' હેઠળ પાકિસ્તાનની રાજનીતિના કેન્દ્રીકરણમાંથી ઉદ્ભવી હતી. આમાં, સિંધ, બલૂચિસ્તાન, પાકિસ્તાની પંજાબ અને ઉત્તર-પશ્ચિમ સરહદ પ્રાંત (NWFP) ના પ્રાંતોને એક એકમમાં ફરીથી ગોઠવવામાં આવ્યા હતા. જ્યારે સૈન્યએ જનરલ યાહ્યા ખાન હેઠળ સત્તા સંભાળી ત્યાં સુધી એટલે કે કેન્દ્રીકરણનો અભિગમ 1970 સુધી ચાલુ રહ્યો હતો. આનાથી સિંધના લોકોમાં વ્યાપક રોષ ફેલાયો અને દેશમાં પ્રાદેશિક સ્વાયત્તતા અને સંઘવાદની માંગણીઓ ઉભી થવા લાગી. આ પ્રાંત પાકિસ્તાની પંજાબીઓના સંપૂર્ણ વર્ચસ્વ હેઠળ આવ્યો હોવાથી સિંધી રાષ્ટ્રવાદીઓ આ સમયગાળાને તેમના ઇતિહાસનો સૌથી અંધકારમય યુગ માને છે.

ગુલામ મુર્તઝા સૈયદે સૌપ્રથમ સિંધની આઝાદી અને 1972માં વંશીય સિંધુદેશની સ્થાપના માટે હાકલ કરી હતી. સ્વતંત્રતા માટેની આ હાકલ બાંગ્લાદેશની રચના અને પાકિસ્તાનના વિભાજનથી પણ પ્રભાવિત હતી. 

સ્થાનિક સિંધીઓ અને મુહાજીરો વચ્ચે દુશ્મનાવટ

સિંધમાં અસંતોષ પાકિસ્તાનની રચના વખતે ભારતમાંથી આવેલા ઉર્દૂભાષી મુહાજીરોના ધસારાથી શરૂ થયો હતો. મુહાજીરો સિંધની રાજધાની કરાચીમાં સ્થાયી થયા અને સ્થાનિક સિંધીઓ સાથે તેમની દુશ્મનાવટ શરૂ થઈ. સિંધીઓએ સરકારના આ પગલાને કરાચીની વસ્તીમાં ફેરફાર તરીકે જોયો, જેના કારણે તેમનામાં અસંતોષ વધુ ઘેરો બન્યો. પાકિસ્તાનની સત્તાવાર ભાષા તરીકે ઉર્દૂને અપનાવવાથી સિંધીઓના ગુસ્સામાં વધારો થયો અને લોકોમાં એવી ધારણા ઊભી થઈ કે તેમનો સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ જોખમમાં છે.

સિંધીઓને સતત અલગતાની લાગણીનો અનુભવ 

ફરહાન હનીફ સિદ્દીકીના પુસ્તક 'ધ પોલિટિક્સ ઓફ એથનિસિટી ઇન પાકિસ્તાન' મુજબ ઉર્દૂને રાષ્ટ્રભાષા બનાવવામાં સિંધીઓને સૌથી વધુ નુકસાન થયું છે. તેમને સરકારી નોકરીઓ અને પોસ્ટ્સ માટે અરજી કરવા માટે નવી ભાષા શીખવી પડતી હતી. આ ઘટનાઓએ સિંધીઓમાં સતત અલગતાની લાગણીને જન્મ આપ્યો છે.