કૃષિ ક્ષેત્રે અનેક પ્રતિકુળતાઓ છતાં 20 ટકા કરતા પણ ઓછા ખેડૂતો પાસે પાક વીમો

મુંબઈ : ઉત્તર પ્રદેશ, પંજાબ, હરિયાણા, મધ્યપ્રદેશ અને અન્ય રાજ્યોમાં લાખો ખેડૂતો કમોસમી વરસાદ અને અતિવૃષ્ટિના પ્રકોપનો સામનો કરી રહ્યા હોવાથી, ખાનગી હવામાન આગાહી એજન્સી, સ્કાયમેટ અને ઔદ્યોગિક સંસ્થા એસોચેમના તાજેતરના અભ્યાસ દર્શાવે છે કે ૨૦ ટકાથી ઓછા ખેડૂતો દેશની કુલ ખેતીની વસ્તીના લોકો પાસે પાક વીમો છે, જેના કારણે મોટા ભાગના ખેડૂતોને હવામાનની અસ્પષ્ટતાનો સામનો કરવો પડે છે.

સરકારી અંદાજ મુજબ, ભારતમાં અંદાજે ૧૩ કરોડ ખેડૂત પરિવારો છે.  અખિલ ભારતીય સ્તરે, માત્ર ૧૯ ટકા ખેડૂતોએ તેમના પાકનો વીમો લીધો હોવાનું નોંધાયું છે. ૮૧ ટકા જેટલો ખૂબ મોટો હિસ્સો પાક વીમાની પ્રથાથી અજાણ હોવાનું જણાયું હતું. બિન-વીમાધારકોમાંથી, ૪૬ ટકા જાણતા હતા પરંતુ રસ ધરાવતા ન હતા, જ્યારે ૨૪ ટકાએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ માટે સુવિધા ઉપલબ્ધ નથી. અભ્યાસ દર્શાવે છે. માત્ર ૧૧ ટકાને લાગ્યું કે તેઓ વીમા પ્રીમિયમ ચૂકવવા પરવડી શકે તેમ નથી.

સંયુક્ત અહેવાલ મુજબ, લગભગ ૩૨ મિલિયન ખેડૂતો એવા છે કે જેઓ સમગ્ર ભારતમાં વિવિધ પાક વીમા યોજનાઓમાં નોંધાયેલા છે. જો કે, ડિઝાઈનના મુદ્દાઓ, ખાસ કરીને દાવાની પતાવટમાં વિલંબથી સંબંધિત, નોંધપાત્ર સરકારી સબસિડી હોવા છતાં ખેડૂતોને આવરી લેવાયા નથી.

નિયમ કહે છે કે ખેડૂતોના વીમા દાવાઓ જોખમ મૂલ્યાંકનના ૪૫ દિવસની અંદર પતાવટ કરવાના હોય છે, પરંતુ કે દાવાઓ છ મહિના પછી પણ પૂરા થતા નથી. સમસ્યાઓના નિવારણ માટે, સરકાર સંશોધિત રાષ્ટ્રીય કૃષિ વીમા યોજના, ખાનગી ક્ષેત્રની સંડોવણી સાથે બજાર આધારિત યોજનાનું સંચાલન કરી રહી છે.

હાલની યોજનાની તુલનામાં, નવા પ્રોગ્રામમાં વધુ સમયસર, દાવાની પતાવટ, સરકારી સબસિડીની ફાળવણીમાં ઓછી વિકૃતિ અને ખેડૂત જૂથો વચ્ચે ક્રોસ-સબસિડી અને ઘટાડી બેઝિસ રિસ્ક ઓફર કરવાની ડિઝાઇન છે.

ખાનગી કંપનીઓએ હવામાન આધારિત પાક વીમા ઉત્પાદનો વિકસાવ્યા છે. આ હવામાન-આધારિત વીમા ઉત્પાદનો ઉપજ-આધારિત વીમા ઉત્પાદનો કરતાં દાવાઓની પતાવટ અને દાવાની પતાવટમાં પારદર્શિતા માટેના સમયની દ્રષ્ટિએ ફાયદાકારક છે.