ટ્રમ્પનો નવો કાર્યકાળ અને બદલાતી દુનિયા

- વિશ્વ બદલાઈ રહ્યું છે. સત્તાનું સંતુલન પશ્ચિમી દેશોમાંથી ચીન તરફ જઈ રહ્યું છે. જ્યાં સુધી વિશ્વ વર્તનના નવા નિયમો માટે સંમત ન થાય ત્યાં સુધી આ વલણ ચાલુ રહેશે

ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ ફરી એકવાર અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ બનવા જઈ રહ્યા છે અને વિશ્વ મોટા પરિવર્તનના સમયગાળામાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે. બીજા વિશ્વયુદ્ધથી, સૌથી શક્તિશાળી દેશો પણ રાષ્ટ્રીય સાર્વભૌમત્વને મર્યાદિત કરવા તૈયાર છે. તેઓ વૈશ્વિક નિયમો અને સહકારી પગલાંને અનુસરવા સંમત થયા. આવા નિયમો માત્ર વેપાર અને ટેરિફ જ નહીં પણ પરમાણુ શસ્ત્રો, દરિયાઈ કાયદો અને રાષ્ટ્રીય સરહદોની સુરક્ષા સહિતની બાબતોની વિશાળ શ્રેણી પર બનાવવામાં આવ્યા હતા.

ચીનનો ઉદય અને વૈશ્વિક સત્તામાં પરિવર્તન. આ બે કારણોસર પરિસ્થિતિ બદલાય તેવી સંભાવના છે. ચીન યથાવત શક્તિ નથી, તેથી તે અરાજકતા પેદા કરવા અને અમેરિકાને પડકારવા માંગે છે. બીજું રશિયામાં વ્લાદિમીર પુતિન, ચીનમાં શી જિનપિંગ અને અમેરિકામાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ જેવી મહાસત્તાઓમાં શક્તિશાળી નેતાઓનું શાસન છે. આ ઘટનાઓએ મહાસત્તાઓ વચ્ચે ફરી યુદ્ધ જેવી સ્થિતિ ઊભી કરી છે. ઇરાકમાં અમેરિકાના યુદ્ધે આગળ શું થવાનું છે તેનો સંકેત આપી દીધો હતો. 

પરસ્પર નિર્ભરતા અને વેપાર નેટવર્ક જે પહેલા ફાયદાકારક માનવામાં આવતું હતું તે હવે નુકસાનકારક માનવામાં આવે છે. તેથી, અડધી સદીથી ચાલી રહેલા વેપાર ઉદારીકરણથી હવે અંતર દેખાઈ રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં વૈશ્વિકરણનું સ્થાન 'મારો દેશ ફર્સ્ટ'નો કોન્સેપ્ટ લઈ રહ્યો છે. પરસ્પર નિર્ભર અર્થતંત્રોને બદલે સ્વનિર્ભરતાની વાત છે. કાર્યક્ષમ બજારને બદલે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ પદ્ધતિ સો વર્ષ પહેલાં અપનાવવામાં આવી હતી પરંતુ અસરકારક નહોતી. 

સૌથી મોટો બદલાવ એ છે કે અમેરિકા જે પહેલા સૌથી વધુ નિયમો બનાવતો હતો તે હવે સૌથી અવિશ્વસનીય દેશ બની ગયો છે. અમેરિકા વિશ્વ શાંતિ માટે ખતરો બની ગયું છે. તે આગળ શું કરશે તેની કોઈને ખબર નથી. આ બાબતો વિશ્વને વધુ અશાંત બનાવે છે, જ્યાં પહેલા કરતાં વધુ અનિશ્ચિતતાઓ અને જોખમો છે.

નિયમો અને કરારો પૂર્વ-અસ્તિત્વમાં રહેલી સત્તા વ્યવસ્થાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે અને બીજા વિશ્વ યુદ્ધ પછી બનાવવામાં આવેલ સહકારી એજન્ડા પશ્ચિમી વ્યવસ્થાના વર્ચસ્વને કારણે શક્ય બન્યા હતા. યુદ્ધ પછી ઉભરેલા વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી દેશ દ્વારા તેમને આગળ મૂકવામાં આવ્યા હતા. હવે જ્યારે વિશ્વ વ્યવસ્થા તૂટી રહી છે, ત્યારે આપણે પાયા પર પાછા ફરવું પડશે. 

ઉદ્યોગમાં ચીનના વર્ચસ્વને પડકારી શકાય તેમ નથી. ગયા વર્ષે તેણે અમેરિકાની સરખામણીમાં ૧૨.૬ ગણું સ્ટીલ, ૨૨ ગણું સિમેન્ટ અને ત્રણ ગણું કારનું ઉત્પાદન કર્યું હતું. તેની ઈલેક્ટ્રિક કાર હવે જાપાન અને જર્મનીના કાર માર્કેટમાં પ્રભુત્વ જમાવવા જઈ રહી છે. ૨૦૩૦ સુધીમાં, ચીનનું ઉત્પાદન ક્ષેત્ર સમગ્ર પશ્ચિમના ક્ષેત્ર કરતાં વધી જશે તેવી અપેક્ષા છે. નવા ઉદ્યોગોના સંદર્ભમાં તે પહેલાથી જ અન્ય કરતા માઇલો આગળ છે.

વાસ્તવમાં બજારોને ચીનની પહોંચની બહાર લઈ જવામાં આવી રહ્યા છે. તેમ છતાં ૨૦૨૪ માં, ચીન ૧ ટ્રિલિયન ડોલરના રેકોર્ડ વેપાર સરપ્લસની નજીક જાય છે. ઘણા ક્ષેત્રોમાં તે પશ્ચિમ કરતા પણ આગળ છે. ચોક્કસપણે, ચીનની અર્થવ્યવસ્થામાં ગંભીર માળખાકીય સમસ્યાઓ છે, જે તેના સતત વૃદ્ધિને અટકાવે છે. પરંતુ એવી દલીલ પણ કરી શકાય છે કે તે યુકે, જર્મની અથવા અમેરિકા જેવા પશ્ચિમી દેશો જેવી જ સફળતા સાથે સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહી છે. આજની વૈશ્વિક સંસ્થાઓમાં સુરક્ષા પરિષદની જેમ સુધારા કરવા જોઈએ.