વધતી અનિશ્ચિતતાઓની વચ્ચે RBIનો સાવચેતીભર્યો અભિગમ

- આબોહવા પરિવર્તનને કારણે નાણાકીય 

- સ્થિરતા સામે જોખમ ઊભું કરી શકે છે તેના પર ડેટા રિપોઝીટરી બનાવવાનો પ્રસ્તાવ

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાની મોનેટરી પોલિસી કમિટીએ ગત અઠવાડિયે નવા બાહ્ય સભ્યો સાથે નીતિ સમીક્ષા હાથ ધરી હતી. તેણે નિર્ણય લીધો કે તે પોલિસી રેપો રેટને ૬.૫ ટકા પર યથાવત રાખશે. પરંતુ કમિટીએ કેટલાક બજાર સહભાગીઓની અપેક્ષા મુજબ પોતાને વધુ લવચીક બનાવવા માટે નીતિના વલણને અનુકૂળમાંથી તટસ્થમાં બદલવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. પરંતુ નાણાકીય બજારો દ્વારા આ ફેરફારને ડિસેમ્બરમાં યોજાનારી બેઠકમાં પોલિસી રેટમાં ઘટાડો થઈ શકે તેવા કોઈ સંકેત તરીકે ન જોવો જોઈએ. યુએસ ફેડરલ રિઝર્વ સહિત કેટલીક મુખ્ય કેન્દ્રીય બેંકોએ નીતિગત વ્યાજ દરોમાં ઘટાડો કર્યો છે, પરંતુ કમિટીની નીતિ દરખાસ્ત અને રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસનું નિવેદન સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે ભારતીય સેન્ટ્રલ બેંક વ્યાજદરની પ્રક્રિયા સુધી રાહ જોશે. 

આરબીઆઈએ નીતિ દરો યથાવત રાખવાના મુદ્દા અને વલણમાં ફેરફારને યોગ્ય રીતે જણાવ્યું. ફુગાવાનો દ્રષ્ટિકોણ વધુ સાનુકૂળ બન્યો હોવા છતાં, કમિટી  માત્ર પગલાં લેવા માટે અનિચ્છા ધરાવે છે કારણ કે મુખ્ય કેન્દ્રીય બેંકોએ નીતિ દરોમાં ઘટાડો કર્યો છે અને ભવિષ્યમાં વધુ હળવા થવાનો સંકેત આપ્યો છે. એ વાત સાચી છે કે તાજેતરના મહિનાઓમાં હેડલાઇન ફુગાવામાં ઘટાડો થયો છે, આંશિક રીતે બેઝ ઇફેક્ટને કારણે, અને બેઝ ઇફેક્ટને કારણે જ સપ્ટેમ્બરમાં ફરી તેજી થવાની ધારણા છે.

ખરીફ સિઝનમાં સારી ઉપજને કારણે ચાલુ નાણાકીય  વર્ષના ચોથા ક્વાર્ટરમાં થોડી રાહતની અપેક્ષા છે. સારું ચોમાસું અને જળાશયોનું ઊંચું જળસ્તર પણ રવિ ઉત્પાદનમાં મદદ કરશે. હેડલાઇન ફુગાવાનો દર ખાદ્યપદાર્થોના ઊંચા ભાવો દ્વારા સંચાલિત હોવાથી, ઉત્પાદનમાં વધારો દબાણને હળવું કરશે તેવી અપેક્ષા છે. કમિટીનું માનવું છે કે ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં સરેરાશ ફુગાવાનો દર ૪.૫ ટકા રહેશે. આગામી નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ ત્રિમાસિક ગાળામાં દર વધુ ઘટીને ૪.૩ ટકા થવાની ધારણા છે.

નાણાકીય નીતિની પ્રકૃતિ આગળ દેખાતી હોવાથી અને તેની અસર ધીમે ધીમે થતી હોવાથી, દરો અંગેનો નિર્ણય આગામી નાણાકીય વર્ષના બાકીના ત્રિમાસિક ગાળાના અંદાજો પર નિર્ભર રહેશે. રિઝર્વ બેંકના મૂળભૂત ફુગાવાના અંદાજની વાત કરીએ તો, તે ૨૦૨૫-૨૬ના ચોથા ક્વાર્ટર માટે ૪.૧ ટકા છે. બુધવારે અન્ય પોલિસી દસ્તાવેજો સાથે જારી કરવામાં આવેલા નાણાકીય નીતિ અહેવાલમાં આનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. ઉપરોક્ત આંકડો ચાર ટકાના લક્ષ્યની નજીક હોવાથી, તે આગામી મહિનાઓમાં છૂટછાટ માટે અવકાશ પેદા કરી શકે છે.

જો કે, આ ઘણા પરિબળો પર પણ નિર્ભર રહેશે. છેલ્લા કેટલાક સપ્તાહમાં આ સંદર્ભમાં અનિશ્ચિતતા વધી છે. ભૌગોલિક રાજકીય તણાવ સપ્લાય ચેઇનને વિક્ષેપિત કરી શકે છે અને ફુગાવાને અસર કરી શકે છે. કમિટીનો અંદાજ છે કે વૃદ્ધિ મજબૂત રહેશે, તેની પાસે રાહ જોવાની અને સ્થિતિ જોવાની તક છે. વલણમાં ફેરફાર જો વૈશ્વિક આર્થિક અને નાણાકીય સ્થિતિ નોંધપાત્ર રીતે બગડે તો કમિટીને વહેલા પગલાં લેવાનો વિકલ્પ આપે છે.

નીતિવિષયક નિર્ણય ઉપરાંત, દાસે આવી ઓછામાં ઓછી બે જાહેરાતો કરી હતી જેનો અહીં ઉલ્લેખ કરવો યોગ્ય છે. પ્રથમ, કેટલીક એનબીએફસી  ઇક્વિટી પર વધુ વળતરની શોધમાં છે. આ પ્રક્રિયામાં, લોનના ધોરણો અને ગ્રાહક સેવા સાથે ચેડાં કરવામાં આવ્યા હોય તેવું લાગે છે. આ નાણાકીય સ્થિરતા માટે જોખમ ઊભું કરી શકે છે. રિઝર્વ બેંકે આવી સંસ્થાઓના પ્રોત્સાહક માળખાની સમીક્ષા કરવાનું યોગ્ય સૂચન કર્યું છે.