ભારતને ટકાઉ ઊંચા વિદેશી રોકાણની જરૂર

- તાજેતરના વર્ષોમાં દેશમાં વિનિવેશ અને પ્રત્યાવર્તન અંગેની ચિંતાઓમાં થયેલો વધારો 

લાંબા ગાળે ઉચ્ચ વિકાસ દર હાંસલ કરવા માટે ભારતને ટકાઉ સ્તરે ઊંચા રોકાણની જરૂર છે દેશ વિકાસના તબક્કામાં છે, આપણી સ્થાનિક બચત વિકાસને ટેકો આપવા માટે અપૂરતી છે. આવી સ્થિતિમાં, બાકીના વિશ્વમાંથી મૂડી એકત્ર કરવાની જરૂર છે. ભારતમાં વિદેશી મૂડી અનેક સ્વરૂપોમાં આવે છે અને ઘણા લક્ષ્યો સાથે આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, કેટલાક વિદેશી પોર્ટફોલિયો રોકાણકારો (એફપીઆઈ) માત્ર ભારત અને તેમના વતન વચ્ચેના વ્યાજ દરના તફાવતનો લાભ લેવા આવી શકે છે. આવા રોકાણો ટૂંકા ગાળાના હોઈ શકે છે અને તે ખૂબ જ ઝડપથી પાછા જાય છે.

વિદેશી રોકાણનો સૌથી સ્થિર પ્રકાર જેને ફોરેન ડાયરેક્ટ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ (એફડીઆઈ) કહેવાય છે. અહીં રોકાણકાર, મોટાભાગે મોટા બહુરાષ્ટ્રીય બિઝનેસ હાઉસ, લાંબા ગાળાના ઉદ્દેશ્ય સાથે મૂડીનું મોટું રોકાણ કરે છે. આ રોકાણ ઘણીવાર સ્વતંત્ર વ્યવસાય તરીકે અથવા ભારતીય ભાગીદાર સાથે ભાગીદારીમાં કરવામાં આવે છે. મૂડી ઉપરાંત, આવા રોકાણકારો શ્રેષ્ઠ મેનેજમેન્ટ પ્રેક્ટિસ અને ટેક્નોલોજી પણ લાવે છે જે અર્થતંત્ર પર વધુ વ્યાપક અસર કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, મેક્રો ઇકોનોમિક પોલિસીના દ્રષ્ટિકોણથી, એફડીઆઇને મૂડીની આયાતની વધુ પ્રાથમિકતા પદ્ધતિ તરીકે જોવામાં આવે છે.

ભારતીય રિઝર્વ બેંકે  સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (સેબી) સાથે પરામર્શ કરીને તાજેતરમાં માર્ગદર્શિકા જારી કરી હતી કે જ્યાં વ્યક્તિગત કંપનીઓનું હોલ્ડિંગ નિર્ધારિત મર્યાદા કરતાં વધી જાય છે તે એફપીઆઈને એફડીઆઈ તરીકે ફરીથી વર્ગીકૃત કરવામાં આવશે.

ફોરેન એક્સચેન્જ મેનેજમેન્ટ એક્ટ (ફેમા) હેઠળ, એફપીઆઈ કંપનીની પેઇડ-અપ મૂડીના ૧૦ ટકા સુધીનો હિસ્સો ધરાવે છે. જો એફપીઆઈ આ મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરે છે, તો તે વધારાની હોલ્ડિંગ ઉતારશે અથવા નવી માર્ગદર્શિકા મુજબ એફડીઆઈ તરીકે ફરીથી વર્ગીકૃત થવાની અપેક્ષા છે. જો હોલ્ડિંગ એકવાર ફરીથી વર્ગીકૃત કરવામાં આવે તો ૧૦ ટકાથી નીચે આવે તો પણ તે એફડીઆઈ રહેશે.

જો કે, આ ફેરફાર આપમેળે થશે નહીં. એફપીઆઈને સરકાર પાસેથી જરૂરી મંજૂરી અને રોકાણ કરતી કંપનીની સંમતિ પણ લેવી પડશે. આનાથી અમુક ક્ષેત્રોમાં એફડીઆઈ મર્યાદા વગેરે જેવી અન્ય શરતો પૂરી કરવામાં સરળતા રહેશે. પુનઃવર્ગીકરણ પણ સરહદી દેશોના રોકાણ જેવી શરતોને આધીન રહેશે. પુનર્વર્ગીકરણ વિકલ્પ પોર્ટફોલિયો રોકાણકારોને ચોક્કસ કંપનીમાં તેમનો હિસ્સો વધારવા અને વિદેશી રોકાણ વધારવામાં પણ મદદ કરશે.

ફેમામાં જરૂરી સુધારા કરવા માટે સંસદ પર દબાણ લાવવા અને પોર્ટફોલિયો રોકાણકારો માટે ભારતીય કંપનીઓમાં તેમનું હોલ્ડિંગ વધારવા માટે થોડો અવકાશ ઉભો કરવાનો વધુ સારો અભિગમ છે. રોકાણમાં સ્થિરતાની શરત સાથે આ કરી શકાય છે. ભારતને ચોક્કસપણે વધુ એફડીઆઈની જરૂર છે અને તાજેતરના વર્ષોમાં તેના પ્રવાહમાં સુધારો થયો છે. તેમ છતાં, તાજેતરના વર્ષોમાં વિનિવેશ અને પ્રત્યાવર્તન અંગે ચિંતાઓ વધી છે. ભારતે તેના વ્યવસાયિક વાતાવરણમાં સતત સુધારો કરવાની જરૂર છે જેથી કરીને તે તેના વિકાસ માટે ટકાઉ વિદેશી બચત હાંસલ કરી શકે.