વૈશ્વિક નાણાકીય બજારો અને મૂડી પ્રવાહ ફેડરલની ક્રિયાઓથી વધુ પ્રભાવિત

- રિઝર્વ બેંકે એ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે મૂડીપ્રવાહ કૂપિયા પર બિનજકૂરી ઉપરનું દબાણ ન કરે

યુએસ સેન્ટ્રલ બેંક ફેડરલ રિઝર્વએ ગત બુધવારે ફેડરલ ફંડની લક્ષ્ય શ્રેણીમાં ૫૦ બેસિસ પોઈન્ટ્સ ઘટાડો કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. યુએસ સેન્ટ્રલ બેંકે ૨૦૨૨ની શકૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં ૧૧ વખત પોલિસી વ્યાજદર વધાર્યા છે, જે દાયકાઓમાં સર્વોચ્ચ સ્તરે પહોંચી ગયા છે. જોકે ફેડરલએ ૫૦ બેસિસ પોઈન્ટ્સ કટ સાથે હળવાશની શકૂઆત કરી હતી, તેના ભાવિ પગલાં અને રેટ કટનો અવકાશ હજુ પણ ચર્ચા માટે છે. ફેડરલના ચેરમેન જેરોમ પોવેલે પોલિસીની જાહેરાત બાદ કહ્યું હતું કે બજારે આને નવા પ્રકારની ગતિ તરીકે અર્થઘટન ન કરવું જોઈએ. ફેડરલના અધિકારીઓના અંદાજો સૂચવે છે કે દર આ વર્ષે અન્ય ૫૦ બેસિસ પોઈન્ટ્સ અને ૨૦૨૫ માં એક ટકાનો ઘટાડો થઈ શકે છે.

જો કે, અંદાજો હંમેશા પુનરાવર્તનને આધીન હોય છે અને ફેડરલ રિઝર્વ કેવી રીતે આગળ વધે છે તે જોવાનું રહે છે. જ્યારે ૨.૫ ટકાનો ફુગાવાનો દર ફેડરલના બે ટકાના મધ્યમ ગાળાના લક્ષ્યાંકને અનુકૂપ છે, ત્યારે નીતિગત વ્યાજ દરોમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કરીને ફુગાવો લક્ષ્યાંકથી ઉપર રહે તેવું જોખમ છે. ફેડરલ એવું ક્યારેય ઇચ્છશે નહીં.

આ સંદર્ભમાં એ નોંધવું અગત્યનું છે કે સ્વયંસ્ફુરિતતાનું આ ચક્ર સામાન્ય ચક્રથી અલગ છે. કારણ કે અર્થવ્યવસ્થા કોઈપણ પ્રકારની મુશ્કેલીમાં નથી. નીચા વ્યાજ દરોને કારણે ખર્ચ પ્રમાણમાં ઝડપથી વધી શકે છે. વધુમાં, પોવેલે દરના નિર્ણયોને નીતિગત દરોને તટસ્થની નજીક ખસેડવા માટેના વ્યવસ્થિત પગલા તરીકે વર્ણવ્યા હતા. સંપૂર્ણ દર એ પોલિસી દર છે જે ન તો પ્રતિબંધિત છે કે ન તો અનુકૂળ છે. કોરોના પહેલા, એવું માનવામાં આવતું હતું કે ૨.૫ ટકા ચોક્કસ દર હશે, પરંતુ ત્યારથી તે વધ્યો છે અને આ વધારો યુએસ બજેટ ખાધમાં માળખાકીય વધારાને કારણે છે. એક અંદાજ મુજબ તે ૩.૫ થી ૪.૮ ટકા વચ્ચે છે. આ દરોમાં ઘટાડા માટેના અવકાશને મર્યાદિત કરે છે.

જોકે, બેન્ક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ અને યુરોપિયન સેન્ટ્રલ બેન્કે પણ તાજેતરમાં પોલિસી રેટમાં ઘટાડો કર્યો છે. વૈશ્વિક નાણાકીય બજારો અને મૂડી પ્રવાહ ફેડરલની ક્રિયાઓથી વધુ પ્રભાવિત છે. નીચા પોલિસી દરોથી નાણાકીય સ્થિતિ હળવી થવાની અપેક્ષા રાખવામાં આવશે. છેલ્લા કેટલાક સમયથી આવું થઈ રહ્યું છે. જો કે, આ સરળતા ચક્ર અલગ હશે કારણ કે પોલિસી રેટ શૂન્યથી ઉપર રહી શકે છે, જ્યારે વૈશ્વિક નાણાકીય કટોકટી પછી તે લાંબા સમયથી શૂન્યની નજીક રહ્યો છે.

વૈશ્વિક મૂડી પ્રવાહ પણ પ્રમાણમાં ઓછો રહી શકે છે કારણ કે યુએસ સરકારને નુકસાનને આવરી લેવાની જકૂર છે. ભારતે ફેડરલની કડકાઈના વાવાઝોડાને પ્રમાણમાં સરળ રીતે પાર પાડયું છે કારણ કે મજબૂત ફોરેન એક્સચેન્જ રિઝર્વ સ્થિતિ અને રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા કાર્યક્ષમ ચલણ વ્યવસ્થાપન હતું.

ફેડરલના હળવા ચક્ર વચ્ચે, ભારતીય રિઝર્વ બેંકે એ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે મૂડીપ્રવાહ કૂપિયા પર બિનજકૂરી ઉપરનું દબાણ ન કરે. જો આમ થશે તો ભારતના વ્યાપારી ક્ષેત્રોની સ્પર્ધાત્મકતાને અસર થશે. નીતિના સંદર્ભમાં, રિઝર્વ બેંક દ્વારા ફુગાવાના દરને ચાર ટકાના ફુગાવાના દર સાથે સાતત્યપૂર્ણ સ્તરે રાખવાની અપેક્ષા રાખવામાં આવશે.