સરકારી ખર્ચ અને કૃષિ પર દબાણને કારણે વિકાસ દરમાં ઘટાડો

- રિઝર્વ બેંકના ૭.૨ ટકા વાર્ષિક વૃદ્ધિનો અંદાજ હાંસલ થશે કે નહીં એ મુદ્દે અસમંજસભરી સ્થિતિ 

નેશનલ સ્ટેટિસ્ટિકલ ઓફિસે ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (જીડીપી)ના તેના ત્રિમાસિક આંકડા જાહેર કર્યા છે. જેમાં એપ્રિલ અને જૂન ૨૦૨૪ વચ્ચેના સમયગાળામાં જીડીપીની વાસ્તવિક વાષક વૃદ્ધિ ૬.૭ ટકા રહી હતી. આને ઘટાડા તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે કારણ કે છેલ્લા ક્વાર્ટરમાં જીડીપી ૭.૮ ટકાની વાર્ષિક વૃદ્ધિ નોંધાવી હતી. જ્યારે ગયા વર્ષના સમાન ત્રિમાસિક ગાળાની સરખામણીમાં તે ૮.૨ ટકા વધુ હતું.

તાજેતરના આંકડા અપેક્ષા કરતા ઓછા છે કારણ કે રિઝર્વ બેંકે સમાન સમયગાળામાં ૭.૧ ટકા વૃદ્ધિનો અંદાજ મૂક્યો હતો. સ્વાભાવિક રીતે સવાલ એ થશે કે રિઝર્વ બેન્કનો વાષક ૭.૨ ટકા વૃદ્ધિનો અંદાજ હાંસલ થશે કે નહીં? જો કે, અત્યારે એવું માનવું ખૂબ જ સરળ હશે કે આપણે વિકાસની ગતિને સંપૂર્ણપણે ગુમાવી દીધી છે.

ડેટાની નજીકથી તપાસ કરવાથી થોડી આશા મળે છે કે આ અંદાજો પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. ગ્રોસ વેલ્યુ એડેડમાં વધારો થયો છે. જીડીપીના બે સૌથી પ્રભાવશાળી ઘટકો જે સંબંધિત મંદીનું કારણ બને છે તે સરકારી ખર્ચ અને કૃષિ છે. આ બંને માટે સેક્ટર મુજબના મુદ્દા છે. આ ચૂંટણીનું વર્ષ હતું અને શક્ય છે કે ચૂંટણી પ્રચાર ચાલી રહ્યો હોય તેવા અઠવાડિયામાં આદર્શ આચાર સંહિતાએ સરકારી ખર્ચને પ્રભાવિત કર્યો હોય.

આ ક્વાર્ટરમાં જીડીપીમાં સરકારી ખર્ચનો વપરાશ સિંગલ ડિજિટમાં રહ્યો છે. હવે આખા વર્ષનું બજેટ પણ રજુ થઈ ગયું છે ત્યારે સરકારી ખર્ચ પણ સામાન્ય થઈ જશે. આ ક્વાર્ટરમાં નેટ ટેક્સ ગ્રોથ પણ નીચો રહ્યો હતો. તેણે વાર્ષિક ધોરણે ૪.૧ ટકાની ધીમી વૃદ્ધિ નોંધાવી છે. આ મૂલ્યાંકન ૨૦૧૧-૧૨ના સ્થિર ભાવો પર કરવામાં આવ્યું હતું. ૨૦૨૩-૨૪ના સમાન ક્વાર્ટરમાં આ વૃદ્ધિ ૭.૯ ટકા હતી.

ખેતી ચોમાસા પર ચોક્કસપણે નિર્ભર છે. અમે ઓગસ્ટ મહિનામાં થોડો વધારાનો વરસાદ જોયો પરંતુ હવામાન વિભાગે આગાહી કરી છે કે સપ્ટેમ્બરમાં સામાન્ય વરસાદ પડશે. સારા ચોમાસાથી કૃષિ ઉત્પાદનમાં સુધારો થાય છે. ખરો ભય ઓછો વરસાદનો નથી પણ વધુ પડતો વરસાદ કે ચોમાસું પાછું ખેંચવામાં વિલંબનો છે કારણ કે આવી સ્થિતિમાં ઉનાળુ પાકને અસર થઈ શકે છે.

ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતમાંથી ચોમાસું ૧૭ સપ્ટેમ્બરથી પાછું ઠેલાવાનું શરૂ થશે. આમાં કોઈપણ વિલંબ પર નજીકથી નજર રાખવામાં આવશે. જો કે, ભારે વરસાદ અને જળાશયનું સ્તર રવિ ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ કરશે. દેશમાં સ્થાનિક માંગમાં ઘટાડો થવાની સંભાવના વિશે ગંભીર ચિંતાઓ વ્યક્ત કરવામાં આવી હોવાથી, અંતિમ ખાનગી વપરાશ ખર્ચની મજબૂતાઈ પણ સંબંધિત જણાય છે.જો સ્થિર સંદર્ભમાં જોવામાં આવે તો ગયા વર્ષના સમાન ક્વાર્ટરની સરખામણીએ આ ક્વાર્ટરમાં તેનો હિસ્સો વધ્યો છે. જ્યારે તેનું એક કારણ ધીમો સરકારી ખર્ચ હોઈ શકે છે, પ્રશ્ન એ છે કે શું ખાનગી માંગમાં ઘટાડાની ચિંતાને ઓછામાં ઓછા એક ક્વાર્ટર માટે મુલતવી રાખી શકાય.

કન્ઝયુમર ગૂડ્ઝ કંપનીઓના પરિણામો સહિત કેટલાક તાજેતરના ઉચ્ચ-તીવ્રતાના ડેટા જીડીપીના આંકડાઓનો વિરોધાભાસ કરે છે. રિઝર્વ બેંકનો પોતાનો ગ્રાહક વિશ્વાસ સર્વેક્ષણ પણ એવા પરિણામો આપે છે જેનાથી સાવચેત રહેવાની જરૂર છે. વ્યાપક પરિપ્રેક્ષ્યમાં, સતત વૃદ્ધિની ગતિ રિઝર્વ બેંકને ફુગાવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની અને તેને સતત ચાર ટકાના સ્તરે સ્થિર થવાની રાહ જોવાની તક પૂરી પાડશે.