આર્થિક સમૃદ્ધિનો મહાકુંભ રૂ.2.5 લાખ કરોડની આવક

- કુંભ મેળામાં ૪૦ કરોડ શ્રધ્ધાળુઓ આવશે તે જાણીને આખું વિશ્વ કંુભ મેળાની આવકનું મેનેજમેન્ટ જાણવા મથી રહ્યું છે

- એક શિફ્ટમાં કામ કરવું પડશે. કામની ત્રણ શિફ્ટ હશે. આખા મહા કંુભના દોઢ મહિના માટે  માટે દોઢ લાખ લોકોને નોકરી પર રખાયા છે

- ૨૦૧૩ના કુંભમેળામાં  ૧૨,૦૦૦ કરોડની આવક થઇ હતી, ૨૦૧૯માં ૧.૨ લાખ કરોડની આવક થઇ હતી. આ વખતનું આયોજન અને પ્રચાર પ્રસાર એટલો બધો છે કે આવક પણ  ઉછળીને ૨.૫ લાખ કરોડ રૂપિયાને વટાવી દેશે

-  લાખોને રોજગારી પણ મળશે. અહીં રોજગારી માટે આવતા લોકોને 

આજથી શરૂ થઇ રહેલા મહાકુંભ મેળો હકીકતે તો આર્થિક સમૃધ્ધિનો મહાકુંભ બની રહેવાનો છે. મહાકુંભને મહા બિઝનેસ સાથે સરખાવી શકાય છે. જ્યાં ૪૦ કરોડ લોકો કુંભ સ્નાન માટે આવશે ત્યારે તેમની મોક્ષની ડૂબકીની સાથે તે કુંભમેળા સાથે સંકળાયેલા આર્થિક ચક્રને પણ વેગવંતુ બનાવતા રહેશે. કુંભમેળા સાથે સંકળાયેલા લોકો કહે છે કે કુંભમેળામાં ૨.૫ લાખ કરોડ રૂપિયાની આવક થશે. 

જેમાં ટુરીઝમ, હોટલ ઉદ્યોગ, નાના પાથરણા વાળા, ખુમચાવાલા અને મિઠાઇની  તેમજ પ્રસાદની દુકાનો વાળાને ૪૫ દિવસ સુધી ધંધામાંથી ઉંચું જોવાનો પણ સમય મળવાનો નથી.  ક્રિકેટનો જંગ હોય કે મલ્ટી નેશનલ સ્પોર્ટની ચેમ્પીયનશીપના ઇવેન્ટની જેમ કુંભમેળાને જોવામાં આવી રહ્યો છે. ૨૦૧૩ના કુંભમેળામાં  ૧૨,૦૦૦ કરોડની આવક થઇ હતી, ૨૦૧૯માં ૧.૨ લાખ કરોડની આવક થઇ હતી. આ વખતનું આયોજન અને પ્રચાર પ્રસાર એટલો બધો છે કે આવક પણ  ઉછળીને ૨.૫ લાખ કરોડ રૂપિયાને વટાવી દેશે.

જેમ આવક વધશે એમ લાખોને રોજગારી પણ મળશે. અહીં રોજગારી માટે આવતા લોકોને એક શિફ્ટમાં કામ કરવું પડશે. કામની ત્રણ શિફ્ટ હશે. આખા મહા કંુભના દોઢ મહિના માટે  માટે દોઠ લાખ લોકોને નોકરી પર રખાયા છે. વિદેશથી આવતા પત્રકારો માટે પણ વિશેષ વ્યવસ્થાઓ છે. દરેક પત્રકારને ૪૦ કરોડ શ્રધ્ધાળુઓનો વહીવટ કેવી રીતે કરાય છે તે પર નજર છે.

કુંભ મેળામાં ૪૦ કરોડ શ્રધ્ધાળુઓ આવશે તે જાણીને આખું વિશ્વ કંુભ મેળાનું મેનેજમેન્ટ જાણવા મથી રહ્યા છે. વિશ્વમાં ક્યાંય આટલી મોટી . 

સંખ્યામાં શ્રધ્ધાળુઓ ભેગા થતા નથી. અનેક ધાર્મિક અને સેવાભાવી સંગઠનો શ્રધ્ધાળુઓને જમવા માટેના ભંડારા ખોલીને બેઠા છે. નાના વેપારીઓ અને ખુમચાવાળા કમાઇ શકે તે માટે તેમને બેસવાની વિશેષ વ્યવસ્થા કરાઇ છે. ગુજરાતના સેવાભાવી લોકો પણ કુંભમેળાના સ્થળે ભંડારા ખોલીને બેઠા છે. આ ભંડારામાં લોકોને વિનામૂલ્યે જમવાનું તેમજ આરામ કરવાની સવલતો ઉભી કરાઇ છે. કુંભમેળામાં કોઇ ટહેલવા નથી જતું પણ પુણ્યનું ભાથું બાંધવા જઇ રહ્યા છે. લોકો સેવાભાવી કાર્યકરો સાથે બીન જરૂરી વિવાદમાં ઉતરીને ઘર્ષણ ઉભું ના કરે તેનું પણ ખાાસ ધ્યાન રાખવામા ંઆવશે.કુંભમેળાની ખાસિયત એ છે કે તે ૨૪ કલાક ચાલતો રહેશે. લોકો વહેલી સવારના સ્નાન માટે આખી રાત જાગશે તેમની સાથે સેવાભાવી લોકો સિક્યોરીટી અને ગાઇડ કરનારા પણ જાગતા રહેશે. જેમણે  કુંભમેળો જોયો છે તે જાણે છે કે તેમાં આવતા સંતો અને નાગા બાવા વગેરે વહેલી સવારે બ્રાહ્મ મૂહર્તમાં સ્નાન કરતા હોય છે.તેમના દર્શન કરવા પણ શ્રધ્ધાળુઓ પડાપડી કરતા હોય છે. આ સાધુુ સંતો સ્નાન માટે દોડ લાગવતા હોય છે.તેમના જવાના રોડ પર કોઇ ખાલી પાથરણું પાથરે તો પણ જોતજોતામાં તે રૂપિયાથી છલકાઇ જાય છે. સાધુ સંતેા તેમજ શ્રધ્ધાળુઓની સ્નાન કરવાની જગ્યા પર સ્વયં સેવકો હાથમાં દોરડું બાંધીને ઉભા હોય છે અને તે  શ્રધ્ધાળુઓને એક  લિમિટથી આગળ નહીં જવા સમજાવે છે. કેમકે પાણીનો પ્રવાહ બહુ હોય છે અને પાણી ઉંડું પણ હોય છે.

દેશનો નાનો મોટો દરેક વર્ગ સમયાંતરે કમાઇ શકે એવું પ્રશંસનીય આયોજન આપણા પૂર્વજોએેે કરેલું છે. વારે તહેવારે આવતા ઉત્સવો નાની ચીજો બનાવવાથી માંડીને ટુરીઝમ સુધીના ઉદ્યોગોને ચાંદી લાગી જાય છે.   શહેરમાં કોઇ સ્થળે રામકથા કે શિવકથાનું આયોજન હોય તો પણ નાના રમકડાંથી માંડીને ફોટો ફ્રેમ અને ધાર્મિક પુસ્તકોનું વેચાણ કરતા લોકોને પૈસા કમાવવની તક ઉભી થાય છે.

નાસ્તાના ખુમચાવાળાથી માંડીને પાણી પીવડાવનારા અને ફૂલો વેચનારાથી માંડીને અગરબત્તી અને ધૂપ વેચનારાઓને પણ લાખો ગ્રાહકો સુધી પહોંચવાની તક મળે છે. લોકપ્રિય કથા વાચક હોય તો એક લાખથી વધુ શ્રોતા આવતા હોય છે. સાત દિવસની કથામાં કુલ સાત લાખ લોકો આવતા હોય તો તેમની અવર જવરમાં વપરાતી રીક્ષા, ટેક્ષી, બસ તેમજ તેમની નાસ્તાના ખરીદી વગેરે નાના ખુમચા વાળાઓને ધરાકી દશ ગણી વધારી દે છે. જ્યારે દિવસના અંતે કથા પુરી થાય છે ત્યારે બહાર નાના વેપારીઓની લાઇન લાગી હોય છે અને એક મીની મેળા જેવો માહોલ ઉભો થાય છે.

આવી કથાઓ માટે લાખો રૂપિયા ખર્ચાય છે અને કરોડો રૂપિયા ફરતા થાય છે. મહત્વની વાત એ છે કે મોટા મોલવાળાના બદલે નાના ખુમચા અને પાથરણા વાળા માટે તે તેજીની સિઝન સમાન હોય છે. કુંભમેળામાં શ્રધ્ધાળુઓની નાનામાં નાની જરૂરિયાત જેવી કે ચા અને મોબાઇલની સવલતોનું ધ્યાન રખાય છે. ૧૦૦૦ જેટલા મોબાઇલ ચાર્જીગ પોઇન્ટ રાખવામાં આવ્યા છે. ઠેર ઠેર હેલ્પ લાઇન અને વીઆઇપી કલ્ચર અન્ય શ્રધ્ધાળુઓને પરેશાન ના કરે તેનું ખાસ ધ્યાન રાખવાનું પ્લાનીગ કરાયું છે.

આપણે ત્યાં સામાન્ય ટ્રેન્ડ એવો છે કે ધાર્મિક પ્રવાસ દરમ્યાન લોકો છૂટા હાથે દાન કરે છે. લોકો મંદિરોમાં દાન કરે છે, ભોગ ચઢાવે છે અને પોતાના કુટુંબના બાળકેા તેમજ વહુ-દિકરીઓ માટે યાદગીરી રૂપે કશુંક ખરીદી લાવે છે. કુંભમેળામાં જવું એક લ્હોવો હોય છે. એક સમય હતો કે જ્યારે કુંભમેળામાંથી લોકો ત્રસ્ત થઇને પાછા ફરતા હતા. કેટલાક છૂટા પડી જતા હતા અને પરેશાન થતા હતા. તેમને અવ્યવસ્થા સામે ફરિયાદો હતી તેમજ તેમને જમવાનું મળતું નહોતું.

મહાકુંભ નગરમાં બાંધવામાં આવેલા કોટેજમાં રહેવાનો ખર્ચ એક લાખ દશ હજાર રૂપિયા છે. વાચકોને જાણીને આશ્ચર્ય થશે કે આ ટેન્ટો અઠવાડિયા પહેલા બુક થઇ ગયા છે. વિદેશથી આવતા શ્રધ્ધાળુઓ માટે પણ ખાસ ટેન્ટ તૈયાર કરાયા છે.

કોન્ફેડરેશન ઓફ ઓલ ઇન્ડયા ટ્રેડર્સે કહ્યું છે કે રોજીંદા જીવનની ચીજો ખરીદવાની માત્રા ૧૭,૩૧૦ કરોડ પર પહોંચવાની ધારણા છે. આ ફેડરેશન કહે છે કે પૂજા માટેની સામગ્રી ૨૦૦૦ કરોડની વેચાશે જ્યારે ૧૦૦૦ કરોડથી વધુના ફૂલો વેચાશે. ૪૦૦૦ કરોડના ડેરી ઉત્પાદનો જેવાંકે દૂધ, દહીં, માખણ વગેરે વેચાશે. કરિયાણાનો સામાન ૨૦૦૦ કરોડનો વેચાવાની સંભાવના છે. હોસ્પિટાલીટી સેક્ટર ૨૫૦૦ કરોડનું કામ કરશે જ્યારે ટૂરીઝમ ઉદ્યોગ ૩૦૦ કરોડ કમાઇ ચૂક્યું છે.

રાજ્ય સરકારે કુંભમેળા માટે ૨૫૦૦ કરોડ ફાળવ્યા છે જ્યારે કેન્દ્ર સરકારે પણ ૨૧૦૦ કરોડનું સ્પેશ્યલ પેકેજ આપ્યું છે. અહીં યાદ રાખવું જોઇએ કે ૪૦ કરોડ લોકો આવવાના છે,ત્યારે અવ્યવસ્થા ના સર્જાય તે પર ચાંપતી નજર રાખવા માટે.... સીસીટીવી મુકવામાં આવ્યા છે.

વર્તમાન ડિજીટલ યુગ પણ લોકોની મોક્ષની ગતિ માટેની શ્રધ્ધાને ડગમગાવી શક્યો નથી તે ૪૫ દિવસ દરમ્યાનના ૪૦ કરોડ લોકાનો અવિરત માનવ મહેરામણ બતાવી આપશે. જે રીતે યોગી આદિત્યાનાથ તેમની વહિવટી નિપૂણતાના દર્શન વારંવાર કરાવી ચૂક્યા છે તે રીતે તેમની સરકાર માટે કુંભમેળાનો વહિવટ  અગ્નિ પરીક્ષા સમયનો ગાળો છે.

રેલ્વે તરફથી ૩૦૦૦ વિશેષ ટ્રેનો સહિત ૧૩,૦૦૦ ટ્રેનોની સવલતો ઉભી કરાઇ છે. ૨૦૦ એ.સી બસો સહિત ૭૦૦૦થી વધુ બસો તેમજ ૨૦૦થી વધુ ચાર્ટર્ડ ફ્લાઇટ પણ તૈયાર રખાઇ છે.જે સમારોહ ૨.૫ લાખ કરોડની આવક કરી આપતો હોય તે સમાજની આર્થિક સદ્ધરતા પણ વધારી શકે છે.

- કુંભની આવક પર એક નજર...

૨૦૧૩ના કુંભમેળામાં  ૧૨,૦૦૦ કરોડની આવક થઇ હતી, ૨૦૧૯માં  ૧.૨ લાખ કરોડની આવક થઇ હતી. આ વખતનું આયોજન અને  પ્રચાર પ્રસાર એટલો બધો છે કે આવક પણ  ઉછળીને ૨.૫ લાખ કરોડ  રૂપિયાને વટાવી દેશે. 

......રોજીંદા જીવનની ચીજો ખરીદવાની માત્રા ૧૭,૩૧૦ કરોડ પર પહોંચવાની ધારણા ..

......પૂજા માટેની સામગ્રી ૨૦૦૦ કરોડની વેચાશે 

.... ૧૦૦૦ કરોડથી વધુના ફૂલો વેચાશે. 

.....૪૦૦૦ કરોડના ડેરી ઉત્પાદનો જેવાંકે દૂધ, દહીં, માખણ વગેરે વેચાશે. 

......કરિયાણાનો સામાન ૨૦૦૦ કરોડનો વેચાવાની સંભાવના છે. ......હોસ્પિટાલીટી સેક્ટર ૨૫૦૦ કરોડનું કામ કરશે 

 ......ટૂરીઝમ ઉદ્યોગ ૩૦૦ કરોડ કમાઇ ચૂક્યું છે.અહીં આપેલા આંકડા સંભવિત આવકના છે.

- કુંભ ચાર પ્રકારના હોય છે 

ભારતમાં ચાર પ્રકારના કુંભ મેળા યોજાય છે. જેમાં મહા કુંભ, અર્ધ કુંભ, પૂર્ણ કુંભ અને માઘ મેળાનો સમાવેશ થાય છે.

મહાકુંભ, અર્ધકુંભ, પૂર્ણ કુંભ અને માઘ મેળા અંગે વિસ્તૃત માહિતી પર નજર કરીએ તો,

૧. મહાકુંભ ઃ મહાકુંભ ૧૪૪ વર્ષમાં યોજાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે મહા કુંભ મેળો ૧૨ પૂર્ણ કુંભ મેળા પછી આવે છે અને તે ફક્ત પ્રયાગરાજમાં જ યોજાય છે.

૨. અર્ધ કુંભ ઃ અર્ધ કુંભ દર ૬ વર્ષે થાય છે. અર્ધ કુંભ બે પૂર્ણ કુંભ મેળાઓ વચ્ચે યોજાય છે. હરિદ્વાર અને પ્રયાગરાજમાં અર્ધ કુંભનું આયોજન કરવામાં આવે છે.

૩. પૂર્ણ કુંભ ઃ પૂર્ણ કુંભ દર ૧૨ વર્ષે યોજવામાં આવે છે.  તે ચાર પવિત્ર સ્થળો - હરિદ્વાર, પ્રયાગરાજ, નાસિક અને ઉજ્જૈનમાં ગમે ત્યાં યોજાઈ શકે છે.

૪. માઘ મેળો ઃ દર વર્ષે માઘ મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે. તેને નાનો કુંભ પણ કહેવામાં આવે છે. તે માઘ મહિનામાં પ્રયાગરાજમાં કરવામાં આવે છે.  સામાન્ય રીતે તે જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી મહિનામાં થાય છે.

- આગામી કુંભ ક્યારે અને ક્યાં યોજાશે

૧૨ વર્ષ પછી, ૨૦૨૮માં, ૨૭ માર્ચથી ૨૭ મે દરમિયાન, ઉજ્જૈનમાં સિંહસ્થ મહાપર્વનું આયોજન કરવામાં આવશે. આ મહા ઉત્સવમાં, ૯ એપ્રિલથી ૮ મે દરમિયાન, ૩ શાહી સ્નાન અને ૭ ઉત્સવ સ્નાનનો પ્રસ્તાવ છે.  ઉજ્જૈનમાં કુંભ મેળો શિપ્રા નદીના કિનારે ભરાય છે. આ કુંભમાં ૧૪ કરોડ શ્રદ્ધાળુઓ ભાગ લઈ શકે છે તેવો અંદાજ છે. આ પહેલા ૨૦૧૬માં મધ્યપ્રદેશમાં સિંહસ્થ મહાકુંભનું આયોજન થયું હતું. ઉજ્જૈનમાં યોજાતા કુંભને સિંહસ્થ કુંભ કહેવામાં આવે છે.  જ્યારે ગુરુ સિંહ રાશિમાં હોય છે અને સૂર્ય મેષ રાશિમાં હોય છે, ત્યારે ઉજ્જૈનમાં મહાકુંભનું આયોજન થાય છે.