જાણો બાબા મહાકાલની શા માટે કરવામાં આવે છે ભસ્મ આરતી, શું છે પૌરાણિક કથા?

Image:Twitter 

નવી મુંબઇ,તા. 20 જાન્યુઆરી 2024, શનિવાર 

દેશભરમાં ભગવાન શિવના ઘણા પ્રખ્યાત મંદિરો અને શિવાલયો છે, પરંતુ ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગનું પોતાનું આગવું મહત્વ છે. પુરાણો અને ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, ભગવાન શિવ સ્વયં પ્રકાશ સ્વરૂપમાં વિરાજમાન છે, તેથી તે જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખાય છે. આ 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ છે જે મધ્ય પ્રદેશના ઉજ્જૈનમાં આવેલું છે.

આ એક એવુ મંદિર છે જેના માત્ર દર્શન કરવાથી જીવન અને મૃત્યુનું ચક્ર સમાપ્ત થાય છે અને વ્યક્તિને મોક્ષ મળે છે. મધ્યપ્રદેશના ઉજ્જૈનમાં સ્થિત મહાકાલેશ્વર મંદિર ધાર્મિક દ્રષ્ટિકોણથી ખૂબ જ પ્રખ્યાત માનવામાં આવે છે. અહીં યોજાતી ભસ્મ આરતી ભક્તોને સૌથી વધુ આકર્ષે છે. દરરોજ થતી ભસ્મ આરતી જોવા માટે દૂર-દૂરથી લોકો અહીં આવે છે.

આ પહેલું મંદિર છે જ્યાં દિવસમાં 6 વખત ભગવાન શિવની આરતી કરવામાં આવે છે. તેની શરૂઆત ભસ્મ આરતીથી થાય છે. મહાકાલ મંદિરમાં સવારે 4 વાગે ભસ્મ આરતી થાય છે. તેને મંગળા આરતી પણ કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, ભસ્મ આરતીથી બાબા મહાકાલ પ્રસન્ન થાય છે. આ આરતી બાબા મહાકાલને જગાડવા માટે કરવામાં આવે છે, આ આરતીમાં ઢોલ વગાડીને મહાકાલને જગાડવામાં આવે છે.  

કહેવાય છે કે વર્ષો પહેલા બાબા મહાકાલની આરતી માટે સ્મશાનમાંથી ભસ્મ લાવવાની પરંપરા હતી. ભગવાન શિવની આરતીમાં ભસ્મ તરીકે સ્મશાનમાં સળગતી ચિતાથી શણગારવામાં આવે છે. આ સિવાય ગાયનું છાણ, પીપળ, પલાશ, શમી લાકડાને પણ એકસાથે બાળવામાં આવે છે. આરતીમાં એકત્ર ભસ્મનો પણ ઉપયોગ થાય છે. એવી માન્યતા છે કે જે વ્યક્તિના અંતિમ સંસ્કાર મહાદેવને શણગારવામાં આવે છે તેને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે.

મહાકાલની ભસ્મ આરતી શા માટે કરવામાં આવે છે? 

શિવપુરાણમાં કહેવાયું છે કે, પોતાના પતિ શિવના અપમાનને કારણે સતીએ પોતાના પિતા દક્ષના યજ્ઞમાં પોતાને અર્પણ કરી દીધા હતા. ભગવાન શિવ ક્રોધિત થઈ ગયા અને તેમના હોશ ગુમાવી દીધા. આ પછી તે માતા સતીના મૃતદેહને લઈને અહીં-તહીં ફરવા લાગ્યા હતા. 

એક અન્ય દંતકથા અનુસાર, ઉજ્જૈન શહેરમાં દુષણ નામના રાક્ષસે તબાહી મચાવી હતી. અહીંના બ્રાહ્મણોએ ભગવાન શિવને તેનો ક્રોધ દૂર કરવા વિનંતી કરી. જે બાદ ભગવાન શિવે દુષણને ચેતવણી આપી, પરંતુ તેણે સાંભળ્યું નહીં. ક્રોધિત શિવ અહીં મહાકાલના રૂપમાં પ્રગટ થયા અને પોતાના ક્રોધથી દુષણનો નાશ કર્યો હતો. આ પછી બાબા ભોલેનાથે પોતાની ભસ્મથી પોતાની જાતને શ્રૃગાંર કર્યો હતો. તેથી જ આજે પણ મહાદેવ ભસ્મથી શોભિત છે.

ભસ્મ આરતીમાં બાબા મહાકાલનો અલૌકિક શ્રૃંગાર

પોષ શુક્લ પક્ષની દશમી શનિવારે ભસ્મ આરતી દરમિયાન બાબા મહાકાલને અલૌકિક રીતે શણગારવામાં આવ્યા હતા. શ્રી મહાકાલેશ્વર મંદિર ખાતે શનિવારે ચાર વાગ્યે ભસ્મ આરતી માટે મંદિરના દ્વાર ખોલવામાં આવ્યા હતા. દ્વાર ખોલતાની સાથે જ પૂજારી અને પૂજારીઓએ ભગવાન શ્રી ગણેશ, માતા પાર્વતી, કાર્તિકેય અને બાબા મહાકાલનો જલાભિષેક કર્યો હતો. ભગવાન મહાકાલનો જલાભિષેક દૂધ, દહીં, ઘી, ખાંડ અને ફળોના રસમાંથી બનેલા પંચામૃતથી કરવામાં આવ્યો હતો અને કપૂર આરતી કરવામાં આવી હતી.

ભગવાનને ડ્રાયફ્રૂટ્સથી શણગાર્યા બાદ જ્યોતિર્લિંગને કપડાથી ઢાંકીને બાબા મહાકાલને મહાનિવર્ણી અખાડા તરફથી ભસ્મ અર્પણ કરવામાં આવી હતી. આ દરમિયાન હજારો ભક્તોએ બાબા મહાકાલના દર્શન કર્યા હતા અને ધન્યતા અનુભવી હતી. જેના કારણે સમગ્ર મંદિર પરિસર જય શ્રી મહાકાલના નાદથી ગુંજી ઉઠ્યું હતું.